“VANAUTU ADASININ SAKİNLƏRİ”

Son vaxtlar Azərbaycan müasir ədəbiyyat göz çarpan inkişaf nəzərə çapır.Təbii ki müasir ədəbiyyatın əsas hərəkət verici qüvvəsi gənc yazarlardır.Biz də gənc yazrlara dəstək olmaq həm də oxuculara gənc yazarlarımızın azda olsa tanıtmaq üçün bu lahiyəni başlatdıq. Lahiyənin əsas məqsədi kitabları düzgün və qərəzsiz təhlil etmək və oxuculara bu kitablar haqda azda olsa məlumat verməkdir.İlk seçdiyimiz kitab Xəyalə Muradın “Vanautu adasının sakinlər”i oldu.İlk olaraq yazıçı haqda bir az məlumat əldə edək. 1986-cı il 25 noyabr tarixində Sumqayıt şəhərində mühəndis ailəsində dünyaya gəlib. İlk qələm təcrübəsi on yaşından başlayır. İlk şerini on, ilk hekayəsini on dörd yaşında yazmış Xəyalə Murad hələ orta məktəbdə təhsil alarkən bir çox yazıçıların pyeslərinin səhnələşdirilməsində yaxından iştirak edib. Xəyalə Murad təxəllüsü ilə yazdığı ilk kitabı 2007-ci ildə qələmə aldığı və 2013-cü il mart ayının 3-də çapdan çıxmış “Görünməyən həqiqət” dedektiv povestidir. Xəyalə Murad Ədəbiyyat tarixinə “Görünməyən həqiqət” kitabı sayəsində Azərbaycan dilində ilk dedektiv yazan qadın olaraq düşdü. Xəyalə Murad 2015-ci ilin oktyabr ayının 25-i oxuculara ikinci “Bir yarpağın arzusu” kitabını təqdim etdi. Kitabda yer alan “Xoşbəxtlik həsrəti” adlı roman ədəbiyyatda ilk çoxkuliminasiyalı roman olaraq qeydə alınıb. Kitabda eyni zamanda “Bir yarpağın arzusu”, “Yaşam naminə”, “Sadiq dost” hekayələri də yer alıb. Xəyalə Murad 2016-cı ilin dekabr ayının 7-si nəşr edilmiş sayca üçüncü “Hər şey qızım üçün” kitabını oxucularına təqdim etdi. Kitabda “Hər şey qızım üçün” povesti, “Son şans”, “Məqsədli həyat”, “Zülmət”, “Dostluq sədası”, “Xoşbəxt azadlıq” hekayələri, “Qızıl heraldika” pyesi (qələmə aldığı ilk pyesi), “Açılmayan düyünlər” (2008-ci ildə yazdığı) dedektiv-povesti yer alıb. Xəyalə Muradın sayca dördüncü kitabı 2017-ci ilin 28 may tarixində oxuculara təqdim etdiyi “Adsız” psixoloji romanıdır. Kitab Azərbaycan ədəbiyyatında şəxsiyyətin dissosiativ parçalanması (çoxşəxsiyyətlilik) haqqında yazılmış ilk əsərdir.
“Vanuatu adasının sakinləri” Xəyalə Muradın sayca beşinci kitabıdır. 2019-cü ilin fevralın 5- i nəşr olunan kitabın təqdimat və imza günü martın 3-ükeçirildi. Kitab “Parafraz Nəşrləri”-də işıq üzü görüb. Əsər bir-birinə yad on dörd nəfərin hava limanında ölüm müqaviləsi imzalaması ilə başlayır. Üç həfə ərzində gözdən uzaq adada sağ qalmağı bacaran bir nəfər on milyonun sahibi olacaq. Bu yazıçının tanış olduğum ilk kitabıdı. Kitaba mənə ilk maraqı yaradan kitabın adı oldu.Beləki, Vanuatu respublikası xəyal məsulu deyil həqiqətən var olan bir ölkədi. Biz az məlmat verək. Vanuatu respublikası 83 ada qrubundan ibarətdir ( Bu respublikanın adalar qrubundan ibarət olduğunu bilsəmdə, bu qədər çox olduğunu bilmirdim. Bu kitabdan öyrənmiş oldum). Respublika şərti olaraq 6 bölgəyə bölümünüb. 1980 –ci ilin 30 iyul tarixində müstəqilik əldə edib.Rəsmi dili Bislamadır ki bu da ingilis dilinin sadələşdirilmiş versiyasıdı.Polinezya dilində tərcümədə “Torpaq-ölkə” deməkdir.Bu məlumatlar kitabda da qeyd olunub. Kitab macera romanı olsada,kitabda bir çox janrın vəhdəti yaradılıb. Belkə ki, kitabın ilk səhifələrində elmi-fantastik janrla qarşılaşırıq. İlk səhifələrlər də 2040-ci il yazıçının qələmi müasir inkişaf gözə alanaraq təsəfür edilib. Kitabda bir çox elmi məlumatlar və yazıçının öz araşırması olan “Ustad” dərgisinin 18-ci sayında nəşr olunan “Danışan faktlar və ya Puşkinin böyük hiyləsi”, “Tom və Cerri”və s. göndərmələr yer alır.Kitabda dektiv və s. yer alıb. Ancaq mənim “mənfi” yer hesab etdiyim yer istifadə olan janrda ki, hadisələrin tez bir zaman da yekunlaşmasıdı. Məsələm detektiv janrda istifadə olan hadisə yalnız 4-5 səhifə də yekunlaşır. Bu mənim xoşuma gəlməsə də inanıram oxucuların xoşuna gələcəyini düşünürəm. Yazçıya niyə qəhramanların əksriyyətinin yaşı çoxdu? Soruşduqda yazıçı bildirdi ki, “6-si yaşı 40-ı keçib qalanları 20-35 yaş həddindədir.Səbəb həyat tərcübəsinə yaşa görə deyişməsini göstərməkdir.Adada özlərini itirməyəcək böyüklər lazım idi.Maksim Ravil kimi”. Mən bir oxucu kimi bu fikirlə razı deyiləm. Çünki bir insanın qarşısına çıxan maneler onun həyat tərcüməsi bəli edir. Nə qədər mane çox həyat təcrübəsi çox olur. Belə bir qarşılaşdırma edək iki nəfər düşün birisinin 50 yaşı var.Həyatı boyu dərslərinə fikir verib,ailəsindən qayğısı ilə böyüb və hal-hazırda dövlət məmurudu. Birisi isə 35 yaşı var.Ana-ata qayğısı görmüyüb, kasiblıqla, əziyyətlə bir şirkətin başına keçib. Sizcə hansının daha çox həyat tərcübəsi olar?.Mənim fikrimcə 35 yaşlı insanın daha çox təcrübəsi daha çox olar. Roman da Rəşid Kamal obrazı baş obraza təsərüfatı yaratsa da yazıçının bildirdiyinə görə 14 nəfərin hər biri romanın baş qəhramanıdı.Sankı kitab da sanki inandırılmağa çalışılır ki, bu insanlar təsadüfən seçilib, ancaq diqqətli oxucu bu insanların təsadüfü seçilmədiyi başa düşür. Bu sualın və başqa sualların cavablarını isə 2-ci hisdə öyrənə biləcəyik.Bunu da qeyd edim ki, “Vanuatu adasının sakinləri” romanının sinopsisi Rusiya Dövlət kinostudiyası olan “LENFİLM”in elan etdiyi Beynəlxalq ssenari müsabiqəsində macəra filmləri kateqoriyasına görə ilk on beşliyə düşüb. Sonda Xəyala Murada şəkil və suallarımı cavablandırdığı üçün təşəkür edir.Bu lahiyyəni həyata keçirilməsi də Toğrul Mahmudbəyovavə bütün Sonuncuesr komandasına təşəkür edirəm.

Müəllif : Elvin Məmmədov