Türk Xalqları Tarixi- İkinci Dünya Savaşında Azərbaycanın Rolu

SSRİ dağıldıqdan sonra onun yerində 15 müstəqil dövlət yarandı və bunların hər biri öz xalqlarının İkinci Dünya müharibəsində iştirakı haqqında kifayət dərəcədə əsərlər nəşr etdilər.Təəssüf edirik ki, bu müharibədə əsl şücaət və əzmkarlıq nümunələri göstərən Azərbaycanda isə bu iş 90-cı illərdə zəif aparılırdı.

Bəs,Sovet Ensiklopediyasında necə? Çox səthi məlumatlar verilir,yanlız 416-cı diviziyanın adı çəkilir.Qeyd edək ki, hətta 1990-cu ildə Moskvada nəşr edilmiş”Böyük Vətən Müharibəsi,hadisələr,insanlar, sənədlər”adlı tarixi kitabda bir nəfər də olsun azərbaycanlı adı çəkilmir.

1939-cu il sentyabrın 1-də başlanan müharibə iki imperialist itiffaq arasında aparılsa da,Sovet ittifaqına ciddi təhlükə törətdi.Hitler hələ 1940-cu ilin iyulunda demişdir:”Rusiya gərək məhv edilsin.Müddəti-1941-ci ilin yazı”Hitlerin müsəlmanlardan qorxması,,Bakını təcili işğal etməyi heç də təsadüfi deyildir.Azərbaycan həm iqtisadi,həm də canlı qüvvə sarıdan alman faşistlərinə çox güclü, sarsıdıcı zərbələr vurdu.

1941-ci ilin sonunda faşistlərin Qafqazı işğal etmək cəhdi ilə əlaqədar olaraq Azərbaycanda milli diviziyalar-27-ci  dağ-atıcı diviziya,402-ci,223-cü,o cümlədən bir neçə qarışıq milli tərkibli diviziyalar yaradıldı.Qafqaz dağları ətəklərindən başlayaraq Şimali və Qərbi Ukrayna,Moldaviya,Polşa,Oder və Şpeyre çayları sahillərində yüzlərlə və minlərlə Azərbaycan oğullarının məlum və naməlum məzarları yatır.Belə ki,müharibə sonunda azərbaycanlılardan 14 nəfər Şöhrət ordeni kavaleri,123 nəfər Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülüb.İlk olaraq 1941-ci il dekabrın 16-da İsrafil Məmmədov Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı aldı.

Mayor Əbdürrəhman Fətəlibəyli-Düdənginski,Məcid Qarsalaninin ,Fuad Əmircan və başqalarının rəhbərliyi ilə Azərbaycan legionları təşkil edildi.Onlar faşizmin bolşevizmə qarşı sərt mübarizədən bəhrələnib,sovet rejiminə qarşı mücadilə aparmış,həmçinin Almaniyada fəaliyyət göstərən nüfuzlu hərbçi legionerlərin köməyi ilə minlərlə yurddaşımızın həyatını xilas etmişdilər.

Sonda onu da qeyd edək ki,bu müharibə Hitler hegemonluğunun sonu kimi əbədi olaraq tarixə həkk olundu.Dünya mədəniyyəti,eləcə də bəşəriyyət faşist əsarəti təhlükəsindən xilas edildi.Bu qələbəni nəsillərimiz,tərəqqipərvər bəşəriyyət heç vaxt unutmayacaq!Heydər Əliyevin sözləri ilə desək”…bu müharibə bir daha təsdiq etdi ki, Azərbaycan xalqı ən ağır sınaqlardan üzüağ çıxmağa,misilsiz şücaət və rəşadət nümunələri göstərməyə qadir olan…qəhrəman xalqdır”.

TÜRKOLOGİYA ARAŞDIRMA MƏRKƏZİ
YAZAR: ƏSMƏR LƏTİFOVA