Türk Xalqları Tarixi- Azərbaycan

Qafqazın sonsuz səmalarına yüksələn qartal- Azərbaycan! Azərbaycan dünyanın ən əsgi məmləkətlərindən biridir. Tarixi sərhədləri Dərbənddən Qəzvinə, Tiflisdən Həmədana, Mosuldan Gilana qədər olan ərazilərdən ibarətdir. Tarixi başkəndi Təbrizdir. Təbriz İstanbuldan sonra dünyada ən çox Türk yaşayan ikinci şəhərdir. Tarixi ərazisi 475 min kvadrat kilometr olan Azərbaycanda yaşayan əhalinin sayı qeyri rəsmi bilgilərə görə 65 milyon nəfərdir. Dünyada isə 83 milyondan çox Azərbaycanlı yaşayır. Bugün Pakistan və Əfqanıstanda yaşayan Türk dilli əhalinin böyük bir qismi həmin ərazilərə Şah I Abbas və Nadir şah Əfşar dönəmlərində Azərbaycandan köçürülmüşlər. İlk Türk imperiyasını quran, Manna, Midya, Atropatena, Albaniya, Ağqoyunlu, Qaraqoyunlu, Səfəvi, Qacar, Atabəylər, Elxanlılar kimi dövlətlər quran Azərbaycan xalqı dünya tarixinə adını qızıl hərflərlə yazdırmış Şah İsmayıl, Babək, Rəsulzadə, Əli bəy Hüseynzadə, Həsən bəy Zərdabi, Hacı Zeynalabidin Tağıyev və s. kimi şəxsiyyətlər də yetişdirmişdir. Azərbaycan 1813-cü il Gülüstan və 1828-ci il Türkmənçay müqavilələri ilə iki hissəyə bölünmüşdür. 1917-ci il fevral ayınadək Çar Rusiyasının işğalı altında olan Qüzey Azərbaycana çox sayda friq ( erməni ) əhali köçürülmüşdür.1918-ci il 28 may tarixində yenə bir ilkə imza atan xalqımız Türk və İslam dünyasında, gündoğarda ( şərqdə ) ilk demokratik cumhuriyyəti yaratmışdır. Azərbaycan Xalq Cumhuriyyəti 23 ay fəaliyyət göstərmiş və 5 hökümət kabineti dəyişdirmişdir. 23 ay ərzində Azərbaycanda ilk üniversiteti- Azərbaycan ( Bakı ) Dövlət Üniversitetini təsis etmis, dünya dövlətləri tərəfindən de- fakto tanımış, milli ordu, beynəlxalq diplomatik əlaqələr qurmuş və inkişaf etdirmişdir. 29 may 1918-ci ildə İrəvanın friqlərə ( ermənilərə ) güzəştə gedilməsindən sonra günbatar ( qərbi ) Azərbaycan torpağlarında friqlər Ermənistan adlı qondarma, terrorla var olan, terorist dövlət yaratmışlar. 1920-ci ilədək Azərbaycanın 10 min kvadrat kilometr  ərazisində mövcud olan bu terorist dövlətin ərazisi Sovet höküməti dönəmində yenə də Azərbaycan torpağları hesabına böyümüşdür. 1920- ci il 27 apreldən 28-nə keçən gecə Azərbaycan Sovet ordusu tərəfindən işğal edilmiş və siyasi fəalları həbs edilmiş, mühacirət etmək məcburiyyətində qalmış, friq ( erməni ) və ruslar tərəfindən şəhid edilmişlər. 1988-ci ildən başlayan Qarabağ münaqişəsi azadlıq hərəkatının yaranmasına güclü təsir göstərmişdi. 1989-cu il 31 dekabr ayında Naxçıvanın və Cəlilabadının kəndlərində sərhəd hərəkatı başlanmış və bu hərəkatda özəlliklə Nehrəm və Şahtaxtı kəndləri ön plana çıxmışlar. 1990-cı il 19 yanvardan 20-sinə keçən gecə qanlı yanvar olayını yaşayan Azərbaycan eyni gündə Kərki kəndini də itirmişdir. 1991-ci il sentiyabr ayında Naxçıvan Ali Məclisi Sovet dövlətinin tərkibindən çıxmaqla bağlı qərar qəbul etdi və SSR-nin tərkibində qalmaqla bağlı keçirilən referendumda iştirakdan imtina etdi. 1991-ci il 18 oktyabrda isə Azərbaycan yenidən öz dövlət bağamsızlığını elan etdi. 1988-ci ildə başlayan Qarabağ münaqişəsi 1994-cü ildə Bişkekdə imzalanan atəşkəslə müvəqqəti dayandırılmış və münaqişə nəticəsində Azərbaycan öz əzəli torpağlarının 20 % itirmişdir. Sədərək döyüşləri isə yenicə bağamsızlıq qazanan Azərbaycana stimul olmuşdur. Qarabağ döyüşləri nəticəsində Azərbaycan 20 mindən çox şəhid vermişdir.  1992-ci il fevral ayının 25-dən 26-sına keçən gecə Xocalı soyqırımı törədilmiş və soyqırım nəticəsində 613 nəfər soydaşımız şəhid edilmişdir. Bu soyqırım 1918-ci il 31 mart soyqırımından sonra XX yüzildə yaşadığımız növbəti qanlı olay idi. Bu soqyırımın səbəbkarları hələ də həbs edilməmiş və beynəlxalq aləmdə Azərbaycanın günbatarında ( qərbində ) yaradılmış Ermənistan adlı qondarma, terorist dövləti təmsil edirlər. Azərbaycan bir gün yenidən öz tarixi ərazi bütövlüyünü bərpa edəcəkdir! Allah Azərbaycan və Türk dünyasının bağamsızlığı uğrunda canından keçənlərə rəhmət eləsin. Amin! Gəlin tariximizi qoruyaq və yaşadaq!

Türkologiya Araşdırma Mərkəzi
Yazar: Nağı Səfərtürk ( Nağıoğlu )