Tural Comərdoğlu ilə müsahibə.

Salam, əziz izləyicilər. Bu gündən etibarən saytımızda müsahibələr paylaşılacaq. Mövzumuz müsahibin ixtisası, maraq dairəsi və ümumiyyətlə, bu günkü maarifçiliklə, gənclərin maarifləndirilməsi ilə əlaqədar fikirlərindən ibarət olacaq. İlk müsahibimiz Tural Comərdoğludur.

– Salam, Tural bəy. Bir qədər özünüz barədə məlumat verərdiniz.

-Salam.Bakalavr təhsilimi Rusiyaşünas, magistr təhsilimi Türkiyəşünas olaraq bitirmişəm. Türkiyə, Şimali Kipr TR, Yunanıstan, Azərbaycan-Türkiyə əlaqələrinə, Türk dünyasına aid məqalələrim mövcuddur. “Xəzri” debat klubunun qurucusu və sədriyəm. Həvəskar yazaram, həvəskar aktyoram və s.

-İlk öncə orta təhsilinizdən başlayaq. Məktəb illərində necə bir şagird idiniz?

-Məktəb illərim xatirəmdə gözəl bir yerə sahibdir. Şagird olaraq, hər zaman nizam- intizamlı olmuşam. Həmişə dərslərə xüsusi diqqətim olub. Uşaqlıq illərindən nələrisə araşdırmağa çalışmışam. Məktəb illərində də, müəllimlərim ilə birgə çoxsaylı müzakirələrimiz olub, daima onlardan bəhrələnməyə çalışmışam. Onlardan öyrəndiklərim ilə birlikdə özüm də, əlavələr etməyə səy göstərmişəm. Daima bilikdə fərqlənməyi sevmişəm. Ümumi müəllimlərimin dediklərinə görə sevimli və savadlı şagird olmuşam. ?

-Qazandığınız uğurlar bunun sübutudur. ? Məktəbli olarkən regionşünas olmaq kimi bir hədəfiniz var idimi?

-Hər zaman ölkələr, dünya mənə maraqlı gəlirdi. Hətta 8 yaşından bir dəftərim var idi, orada ölkələrin bayraqlarının şəklini çəkirdim, yanına da paytaxtların yazırdım. Artıq 11 yaşında bütün dünya ölkələrinin bayraqlarını əzbər bilirdim. Bəlkə də elə o vaxtdan şüuraltı özümdə bunu hiss etmişəm. Daha sonra diplomat olmaq arzusunda oldum və yekun olaraq regionşünaslıq qismətim oldu.?

-Yəni, uzaq olmamısınız bu ixtisadan. ? Məktəb illərindən özünüzü bu sahədə görmüsünüz. Bir çox müəllimlər şikayət edir ki, hal-hazırda məktəblilərin əksəriyyəti xəyalpərəst deyil, böyük arzuları yoxdur. Hətta bəziləri gələcəkdə hansı ixtisasa sahib olmaq istədiklərini belə bilmirlər. Bunun səbəbini nədə görürsünüz?

-Məncə, burada 2 faktor vardır. Birincisi iqtisadi və sosial faktordur. Bəzi ailələr öz uşaqlarını istədikləri sahəyə yönləndirməyə cəhd göstərirlər. Digər tip ailələr isə övladlarının gələcəkdə pul qazanma ehtimalının yüksək olduğu sahəyə yönəldirlər. Bu həm sosial, həm də iqtisadi maraqların məcmusudur. İkinci faktor isə təhsil sistemindəki problemlərdir. Müəllimlər şagirdləri düzgün yönəldə bilmirlər. Məsələn, şagird kosmonavt olmaq istəyir, müəllim isə buna qarşı çıxır və hətta məsxərəyə qoyur. Lakin, Bakı Dövlət Universitetində kosmosla bağlı fakültə vardır. Bəlkə o şagird o istəyinə çata bilərdi. Məhz bunada görə şagirdlər artıq xəyalpərəst deyil, realist olurlar. Yəni, pul, iş haradadırsa ora yönəlirlər. Beləcə də, çoxluq olur və iş vakant yerlərində tələb və təklif balansı pozulur. Bu gün öz ixtisası üzrə işləməyən bir çox müəllim, həkim və digər şəxsləri cəmiyyətdə çox sayda görə bilərik. Bunun da əsas səbəbi məhz məktəb illərindəki yanlış yönləndirmədir.

Sizinlə tam razıyam. Çünki şəxsiyyətin bünövrəsi uşaqlıq illərində qoyulur, yeniyetməlik dövründə isə tamamlanır. Valideynlər bəzən övladlarının istedadına, maraq dairəsinə yox, ixtisasın prestijinə və ya maddi baxımdan gəlirliliyinə diqqət edirlər. Regionşünaslıq müasir ixtisaslar arasında ən prestijlilərdəndir. Bakalavr və magistr ixtisaslarınız ayrı ölkələr üzrədir. Hansı sizə daha yaxındır? ? Rusiyaşünaslıq, yoxsa Türkiyəşünaslıq?

-Türkiyəşünaslıq daha çox yaxındır. Buna səbəb milli hisslərim, yaxın dil və ən əsası bir millət olmağımızdır. Ümumi araşdırma sahəm Türkiyə və Türk Dünyasına aiddir. Burada Rusiyaşünaslıq ilə sintez yaranır. Çünki Rusiyanın subyektlərindən bir çoxu məhz Türk Respublikaları və ya qurumlarıdır.

-Bu iki xalqın və dövlətin tarixən yaxınlığı, qarşılıqlı münasibətləri və s.sizin sahib olduğunuz ixtisas üçün daha da müsbət təsirlidir. Çünki, Tarix fakültəsində dərslər keçirilərkən Türk Xalqları Tarixi kafedrası slavyan ölkələrinə, ələlxüsus da, Rusiyaya müraciət edir, eləcə də Slavyan ölkələri tarixi kafedrası türk xalqlarına, ən çox da Osmanlı dövləti ilə münasibətlərə diqqət yetirir. Milli hisslər demişkən, sizcə, bu gün Azərbaycan gəncliyində milli özünüdərk, vətənpərvərlik hissi kifayət qədər güclüdürmü?

-Açıq danışmaq istəyərdim. Mənə görə kifayət qədər güclü deyil. Milli özünüdərk, milli kimlik hissi də zəifdir. Nünunə olaraq gənclər vətənpərvər kitabları çox az oxuyurlar. Əylənmək, gəzmək, məsələlərinə gələndə birinci gedən gənclər vətənpərvər mövzularda nəsə deməkdən boyun qaçırırlar. Ən əsas faktor mənə görə öz dilinə, tarixinə hörmət etmək, onu qoruyub saxlamaqdır.Bu yaxın günlərdə bir məhşur səs proqramına baxırdım. Proqrama çıxan yeniyetmələr rus dilində öz ana dili kimi danışır, Azərbaycan dilində isə bir ingilis turist kimi danışırdılar. Bu, fəlakətdir. Ailələr övladlarına doğma dilimizi aşılamalıdılar. O yeniyetmələr də böyüyüb gəncləri formalaşdırırlar. Öz dilini bilməyən, ona hörmət etməyən gənc nə vətənpərvər ola bilər, nə də milli hissi yüksək ola bilər.Bu dünyanın hər yerində belədir. Avstraliyanın, Kanadanın aborigenləri belə öz dillərini saxlamağa səy göstərirlər. Bir də ki, milli hisslərin yetəri qədər güclü olmaması, inteqrasiya etmək diləyindən asılıdır. Avropaya və ya Şərqə inteqrasiyadan əlavə biz milli kimliyimizi dərk etməliyik, xaricdən isə yaxşı, gözəl olanları öz həyatımıza tətbiq edərək daima inkişaf etməliyik.

-Sizinlə razıyam. Bir də xarici dildə mükəmməl danışıb, yazıb öz dilində leksik və qrammatik qüsurlara yol vermək və bunu adi hal olaraq qəbul etmək kimi yanlışlara yol verilir. Bu günümüzdə iş elanlarında xarici dil biliklərinin mükəmməl bilinməsi tələbi ilə də bağlıdır. Heç bir elanda “Azərbaycan dilində mükəmməl bilmək tələb olunur” cümləsinə rast gəlmirik. Dilin birbaşa milli kimliyə təsir etdiyi də fakt kimi göstərilir. Amma M.Müşfiq kimi türkçü, millətini sevən və bu yolda repressiya qurbanı olmuş bir şəxsiyyət belə rus bölməsində təhsil alıb. Bunu istisna hal kimi qəbul etməliyik?

-Belə deyək, Mikayıl Müşfiq rus bölməsində təhsil alsa da, öz dilini, milli kimliyini mükəmməl şəkildə bilirdi. Xarici dil öyrənmək və ya xarici bölmədə təhsil almaq öz dilini bilməmək üçün bir səbəb deyil.Mən də xarici dildə təhsilə və ya xarici bölmədə təhsilin əleyhinə deyiləm. Əsas qayəm odur ki, gənclər öz dilini mükəmməl şəkildə bilsin. Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, Mikayıl Müşfiq onlara ən bariz nümunədir. Xarici dil öyrənmək gözəldir, hətta düşmən xalqın dilini belə bilmək lap yaxşı olardı. Amma bir daha qeyd edirəm, ilk əvvəl öz doğma ana dilimiz. Tələb məsələsinə isə belə deyim, iş vakant yerlərində xarici dil tələb edirlər. Məncə, bu cəmiyyətimizin sosial problemlərindən biridir. Məsələn, bu hala Böyük Britaniya və ya Amerika Birləşmiş Ştatlarında çox az rast gəlmək olar. Bu da hegemon dövlətlərin dünyaya öz dillərini yayma məqsədlərindən biridir sadəcə. Bəlkə də, nə vaxtsa bizdədə öz dilini təmiz bilən, səlis danışan kadrlara daha çox ehtiyac olacaq.?

-İlk əvvəl, televiziyalarda boş-boş mənasız, tele-proqramlar yerinə, vətənpərvər, tariximizi bizə nümayiş etdirən, intellektual şəxslərin qatıldığı tele-proqramların yayımlanması, milli kimliyimizi, özünüdərki dəstəkləyən formatda sənədli filmlərin çəkilməsi və efirə verilməsini ən vacib addım hesab edirəm. Daha sonra baxçalarda körpələrə, məktəblərdə şagirdlərə, ali təhsil ocaqlarında isə tələbələrə milli ruhlu pedaqoqlar, elm xadimləri tərəfindən gözəl şəkildə aşılanmalıdır. Cəmiyyətdə maarifə maraq artırılmalı milli kimliyi əks etdirən kitablar yazılmalı və gənclərə bu kitablar sevdirilməlidir. Əlavə olaraq, maarifçi klub, təşkilatların sayı artırılmalı və onlara dəstək verilməlidir.

-Bəli, kifayət qədər təbliğat aparılmalıdır. Televiziyanın əvvəlki rolu qalıbmı sizcə cəmiyyət üçün? Çünki sosial şəbəkələr hal-hazırda daha aktivdir. Müxtəlif saytlar, səhifələr qurulur, təbliğat aparılır müəyyən şəxslər tərəfindən sosial şəbəkələrdə. Sosial şəbəkə bunu bacara bilirmi?

-Televiziya deyəndə, internet televiziyaları da buna daxildir. Lakin, sosial şəbəkə hal-hazırda məhz bizim cəmiyyətdə düzgün istifadə olunmur. Bir xəbər atılır ortaya, filankəs rəqs edib videosu paylaşılır. Gündəm ona tərəf dəyişir, çoxluq işini-gücünü atır və başlayır paylaşımlar edib, tənqid etməyə. Həmin şəxsin günahı oldu, olmadı hamı öz tənqidini edir. Həmin şəxs də bütün problemləri, məsələləri insanlarda unutdurub gündəmdə qalır. Bəzən məşhur səhifələrdə reklam xarakterli olar deyə belə bayağı paylaşımlar edilir. Ümumi cəmiyyətin tələbi də budur. Məsələn, 3 il əvvəl mənim Facebook şəbəkəsində Ölkəmizin dahilərində olan bir şəxsə aid səhifəm var idi. Səhifənin bəyəni sayısı 4000-i keçmişdi. Maarifçi, tarixi, milli ruhda paylaşımlar edəndə 30-40 arası bəyəni və şərhlər gəlir, müzakirələr gedirdi. Lakin, bir dəfə test xarakterli bayağı bir paylaşım etdim, yüzlərlə bəyəni, şərh gəldi. Bu anda onu gördüm ki, cəmiyyətə lazım olan başqa imiş. Ona görə sosial şəbəkələrdə milli ruhu aşılamaq çox çətindir. Az da olsa təbii ki, sosial şəbəkələrdə də maariflənənlər var, ona görə də bu işi sosial şəbəkələrdə də etmək lazımdır.

-İnsanlar özləri də bilmədən gündəmdə qalmaq istəyən kəslərə yardım edir və problemlərini unudurlar.. Ümid edək ki, tezliklə bu kütlə azalacaq və maarifpərvər, yüksək dünyagörüşünə malik gənclərimizin sayı artacaq. ? Tural bəy, çox təşəkkür edirəm müsahibə üçün. İlk müsahibəmiz çox maraqlı keçdi. Fikirlərinizi bizimlə bölüşdüyünüz və müsahibimiz olduğunuza görə sizə təşəkkür edirəm.

-Mən təşəkkür edirəm çox gözəl oldu.

-İlk müsahibəmizin həm özümüz, həm müsahibimiz üçün maraqlı keçməyi bizim üçün sevindirici haldır. ?