Sosial Psixologiyanın tarixi inkişafı(Dərs 2)+Video dərs

Sosial Psixologiyanın tarixi inkişafı (Dərs 2)

Ötən dərsimizdə biz qeyd etdik ki,sosial psixologiya,insanı cəmiyyətdə öyrənən təhlil edən elmdir.Və onu tanımladıq.Bu Sosial Psixologiyanın inkişafında çox uzun müddət davam edən proses olsada biz sadə şəkildə müzakirə etdik.İndi qısa şəkildə,bu prosesin tarixinə baxış keçirəcəyik və ardınca.

Sosial Psixologiyanın yaranışını antik dövr filosoflarından şifahi olaraq götürə bilərik amma elm kimi,gənc elmdir 20-ci əsrdə formalaşmışdır.Qədim dövrdən bu yana kor təbii elmi bazisi olmasada bu sahədə müxtəlif alimlərdən bəzən hökmdarlardan biz addımlar,kitablar və çıxışlar görə bilərik.Məsələn Babilin o məşhur hökmdarı Hammurapinin qanunlarını  göstərə bilərik.Hammurapi o zaman qanunlarında qeyd etmişdiki,atasını döyən övladının iki əli kəsilir,birinin gözünü çıxaranın gözü çıxarılır,Biri birinin azadlığını məhdudlaşdırırsa,onada eyni cəza verilir.Qanunların ədalətli ədalətsiz olması bizim mövzumuz deyil amma biz bunları ilk sosial münaqişələrlə bağlı qərarlar kimi qəbul edə bilərik.

Sonra Aristotel kişi,sosial təsir və inandırmaqla bağlı yazdı.İnandırmaqda natiqin şəxsiyyətinin,hədəfinin inandırmaq üzərindəki təsirini qeyd elədi.

Ethos-Ünvan,şan,xarizma

Pathos-Ərdəm

Logos-Ağıllı qavrama,şüur(loqos sözünü biz hər elmi incələyərkən və bir çox elmi mərkəzlərin adında görürük baxın həmin loqosdur)

Anlayışlarını işlətdi.

Platon toplum və insan əlaqələrini gündəmə gətirdi.O qeyd etdiki,toplumun doğru olması ancaq hər kəsin öz üzərinə düşəni edə bilməsi və ədalətə yardımcı olması ilə bağlıdır.

17 və 18-ci əsrdə,Tomas Hobbs,qüvvət  və egoizm,insanın ən təməl problemi varlıq və fəaliyyət problemidir.

Adam Smith hərəkət və fəaliyyətləri yönləndirən əsas faktor fərdi mənfətlərdir dedi.

Jeremy Bentham və James Mill; Hedonizm (Həzz) və zövq  sevərliyi,kef almaq həyatın tək məqsədidir.İnsan davranışının təməl ölçüsü toplumun yaxşılığıdır dedilər.

Bunlar elmi görüşlər deyillər fərdi görüşlərdir.

19-cu əsrdə əsas bu sual ortaya çıxdı:Fərdi fərqliliklərə və motivasiyalara rəğmən insanlar necə olur da bənzər davranışlar edərək bir sosial  sistem qura bilirlər?

17-18-ci əsrdə J.J.Russo,T.Hobs müqavilə nəzəriyyəsiylə bu sualı cavablamağı cəhd etmişdilər.Onlar qeyd etdilər ki,insanlar yaşaya bilmək üçün,bir yerə toplantılar,öz aralarında sosial müqavilə bağlayaraq,toplumu oluşdurdular.

19-cu əsr filosofları,fərdi bir növ toplumun əhilləşdirdiyi üçün deyə buna cavab verdilər.Emil Dürkehym,sosial normaların fərdin xaricində olduğunu və fərdi təkid elətdirə bilir,təsir göstərə bilir.

Toplumun önə çıxdığı bu tezis ‘’Qrup Ruhu’’, ‘’Qrup Zehni’’ anlayışlarıyla açıqlanmışdır.20-ci əsrin 30 cu illərinə qədər tək sosioloqlar yox,psixoloqlar,antropoloqlar,filosoflar bu tezislə bağlı araşdırmalar aparmışlar.

Burada önə sürülən fikirlər;

-Toplumsal normalar fərdi məhdudlaşdırır

-Eyni ümumi toplumsal normalar çox sayda fərd tərəfindən mənimsənilir,

-Fərqli fərdlər arasında oxşar davranışlar izlənilir və beləcə toplumsal sistem qurulur.

Və nəhayət 20-ci əsrdə artıq Sosial Psixologiya elm kimi formalaşdı. 1908-də bir sosioloq (Ross) və bir psixoloq(Mc Dougall) birgə Sosial Psixologiya mühazirələrini yazaraq rəsmən bu elmi başlatdılar.Mc Dougall tədqiqatlarında toplumsal davranışların əsasında instinktləri gördü.

Ross isə,təqdlinin təsirli olduğunu qeyd etdi.Yəni o  bildirdiki,insanların davranışı nəyisə təqliddən çox təsirlidir.

1924-də  Allport,”Sosial Psixologiya”adlı ilk kitabını yazdı.Burada o təcrübə metoduna ağırlıq verdi.Onun laborotoriya sınaqları təcrübi sosial psixologiyanın ilk nümunələridir.(İlk sosial psixoloji təcrübə isə Tripplet tərəfindən edilmişdir)

İkinci dünya savaşı öncəsi elmi axınlar dahada artdı,bir sıra alimlər,(Tripplet,Kurt Levin,Müzəffər Şərif və s),müasir sosial psixologiyanın əsası olacaq təcrübələr,tezislər gündəmə gətirdilər.

Müasir Sosial Psixologiyanın tarixini isə,sonrakı dərslərimizdə detaylı qeyd edəcəyik.Dərsimizin video formatını aşağıdan izləyə bilərsiniz:

Diqqətiniz üçün təşəkkürlər.

Əlavə sual və təkliflərinizi rəy bölümündə qeyd edə bilərsiniz.