Sosiologiya dərsləri(Dərs 5)-(Sosial struktur,Sosial hadisə,Sosial münasibətlər)

Sosial Struktur.

Cəmiyyətin bütövlüyünü formalaşdıran istər maddi,istərsə də mənəvi ünsürlərin unikal hesabı o bütövlüyün sosial quruluşunu göstərir. Sosial quruluşun təməl prinsiplərinə sosial münasibətlər,sosial dəyərlər, sosial normalar daxildir. Bu ünsürlər ictimai bütövlüyün unikal hesabını göstərir. Məsələn, feodalizm cəmiyyətinin quruluşu, Amerikan cəmiyyətinin sosial quruluşu unikal bir quruluş bötövlüyü sərgiləməkdədir.Nüvə ailənin sosial quruluşu ənənəvi geniş ailəninkindən fərqlidir.

A. Sosial Hadisə və sosial fakt.
Sosial olay başlanğıc və son müddətinə sahib, bir dəfəlik baş verib bitən hadisələri ifadə edər. Məsələn, Fransa inqilabı, II Habitat təşkilatı, Millenium Zirvəsi kimi. Sosial olayla toplu şəkildə yaşayan insanlar arasında ortaya çıxar,fərdlər üzərində nəzarət edən təsirlərə malikdir.Zamanla və icmadan-icmaya dəyişir,statistika olaraq ifadə edilə bilər. Bu cəhəti ilə sosial hadisələr zəlzələ,med-cezje kimi fiziki hadisələrdən də ayrılır.
Sosial fakt eyni xarakterli sosial olayların ümumi ifadəsidir.Sosial olay kimi başlanğıc və son müddətinə görə dəyərləndirilə bilməz. Buna görə Fransa inqilabı sosial olaraq nümunə olarkən, cəmiyyətlərdə bir inqilab faktı mücərrəd olsa da vardır.Eyni şəkildə zaman-zaman Habitat toplantılarının həyata keçirilməsi də Habitat faktını sərgiləməkdədir.

B. Sosial münasibətlər
Ən az iki şəxs arasında müəyyən bir müddət davam edən, müəyyən məqsədlərə əsaslanan, qarşılıqlı təsir halında gerçəkləşən anlamlı münasibətlərdir. Buna görə də bankdakı məmur ilə müştəri arasında sosial münasibət vardır,ancaq bankomatdan əskinaz götürən insanın kompüterlə arasında sosial münasibət yoxdur.Sosial münasibətlərin xüsusiyyətlərinə görə əsas münasibətlər və ikinci dərəcəli münasibətlər olaraq iki yerə bölünür.

1. Əsas münasibətlər
Səmimi (duyğusal), qarşılıqlı təsirin güclü olduğu münasibətlərdir. Kiçik qruplarda və daha uzun müddətli olaraq gerçəkləşir. Münasibətlərdə yazılı qanunlar yoxdur. Ailədə,dostlar arasında müşahidə edilən əlaqələr buna misaldır.

2. İkinci dərəcəli münasibətlər
Yazılı qaydalara əsaslanaraq gerçəkləşən rəsmi əlaqələrdir. Qarşılıqlı təsir zəifdir,daha qısa müddətlidir və böyük qruplarda müşahidə edilir. Orduda, peşələrdə gördüyümüz əlaqələr buna örnəkdir.