Slavyanların Azərbaycana yürüşləri. (22-ci dərs)

Siyasi qarışıqlıq ölkəmizin ardı-arası kəsilməyən yadelli basqınlara qarşı mübarizəsini çətinləşdirirdi.IX əsrin sonlarından etibarən Azərbaycan yeni xarici basqınlara məruz qalmağa başladı.Bu yürüş slavyanlar tərəfindən həyata keçirilirdi.Onu da qeyd edək ki,o zamana aid olan ərəbdilli mənbələrdə Kiyev Rus dövlətinin hərbi drujinaları vahid adla “rus” kimi qeyd edilir.Hərbi qüvvələrin xeyli hissəsi norman cəngavərlərindən – Skandinaviya mənşəli varyaqlardan ibarət olurdu. Zaman keçdikcə knyaz drujinasının hamısını slavyanlardan toplanmış döyüşçülər təşkil etdi.Məlumdur ki,bu drujinaların var olması üçün hərbi yürüşlər də mühüm idi.Slavyanların IX əsrin ikinci yarısında başlanan basqınları X əsrin əvvəllərindən daha da genişləndi.909-cu ildə 16 gəmi ilə Xəzərə daxil olan slavyanlar Abaskun adasını ələ keçirərək sahil məntəqələrini qarət etdilər.Növbəti il Sarı adada və sahil məntəqələrdə yanğınlar törədərək Xəzərin İran sahillərinə hücum etdilər.Lakin, Gilanşahın qoşununa məğlub oldular. Geri çəkilərkən isə Şirvanşah qoşunu da onları darmadağın etdi.

Aradan uzun müddət keçdi..914-cü ildə slavyanların ölkəmizə daha bit yürüşü oldu.Öncəkilərdən fərqi 100 döyüşçü və 500 gəmi ilə hücum etməkləri idi. Qənimətin yarısını Xəzər xaqanına vəd etdikləri üçün asanlıqla ölkəmiz ərazisindəki Pirallahı,Sahilan,Zirə, Böyük Zirə,Kiçik Zirə,Zənbilə,Xirə və Sarı adalarına basqın edə bildilər.Ələ keçirdikləri qənimətin yarısını Xəzər xaqanı ilə bölüşdürən slavyanlar bu dəfə Xəzər xaqanlığının müsəlman əhalisi tərəfindən darmadağın edildi.Bu vuruşmada xəzər,burtas və bulqar türkləri fəal iştirak etdilər.

Vuruşmadan 30 il sonra Azərbaycana növbəti yürüş “Qafqazın ən böyük şəhəri”, “Arranın baş şəhəri” kimi şöhrət qazanan Bərdəni ələ keçirmək üçün baş verdi.Kiyev knyazı İqorun qoşunu Bərdə yaxınlığında Mübarəki adlı yerdə məskunlaşmışdılar.Onu deyə bilərik ki,bu yürüşdə qoşunlar öz məqsədlərinə çatdılar.Bərdəyə yardıma Mərzban ibn Məhəmməd yetişdi.Lakin,o slavyanlara zərbə vursa da,şəhəri azad edə bilmədi.Bu yürüşdən sonra Bərdə bir daha özünə gələ bilmədi.

Rusların sonrakı yürüşlərində ən acınacaqlı hallardan birinin də Azərbaycan hakimlərinin öz aralarındakı ixtilafı həll etmək üçün slavyanlardan yardım istəməsi oldu.987-ci ildə Dərbənd hakimi Maymun ibn Əhməd və 1030-cu ildə Şəddadi hökmdarı Fəzl ibn Məhəmməd belə bir səhvə yol vermişdilər.

1032-1033-cü illərdə Şirvan daha bir dağıdıcı basqınla qarşılaşdı.Bu dəfə slvaynlar alanlar və sərirlərlə ittifaqda idilər.Şamaxını qarət edən yürüş iştirakçıları Dərbənd hakimi Mənsur ibn Maymun tərəfindən məğlub edildilər. Ertəsi il alanlar və slavyanlar Dərbənd hakimindən qisas almaq istəsələr də yenə məğlub oldular.

Bütün bu yürüşlərə baxmayaraq Azərbaycan hakimləri Xəzərdə hərbi donanma yaratmır,Azərbaycanın dəniz dövlətinə çevrilməsinə qayğı göstərmədilər.