Rus dili (48-ci dərs)

Azərbaycan dilində olduğu kimi rus dilində də mürəkkəb sözlər vardır. Rus dilində mürəkkəb sözlərin yazılışı bəzən çətinlik doğurur. İlk növbədə qeyd etmək lazımdır ki, mürəkkəb sözlər (сложные слова) rus dilində о və е birləşdirici saitlərin köməyi ilə, bəzən isə onlarsız əmələ gəlir. Məsələn; водовоз, пулемёт, Ленинград, трёхметровое (расстояние) və s. Bundan başqa mürəkkəb ixtisarlar (сложносокращенные слова) sözlərin baş hərflərindən və ya başlanğıc səslərindən düzələ bilər. Məsələn: МИД (Министерство Иностранных Дел), СССР və s Mürəkkəb ixtisarlar sözlərin müəyyən hissələrinin köməyilə əmələ gələ bilir. Məsələn: профком, облисполком və s.

Mürəkkəb sözlərin yazılış qaydaları aşağıdakılardır:
Defislə yazılanlar
a) iki müstəqil sözdən düzələn mürəkkəb isimlər: выста ка-продажа, изба-читальня, генерал-майор;
b) bu isimlər: северо-запад, юго-запад, северо-восток,, юго-восток;
v) mürəkkəb xüsusi adlar: Иваново-Франковск, Салтыков-Щедрин və s.
q) yuxarıda göstərilən isimlərdən əmələ gələn sifətlər: генерал-майорский, северо-западный, ивано-франковский;
d) и bağlayıcısının köməyilə iki sifətin birləşməsindən düzələn mürəkkəb sifətlər, habelə rəng çaları bildirən sifətlər:
электронный и вычислительный—электронно-вычислительный,
денежный и вещевой—денежно-вещевой,
светло-голубой, красно-синий» изжелта-зеленый.
Пол söz hissəsi saitdən, л hərfindən və xüsusi isimdən əvvəl gəldikdə defislə yazılır: пол-лимона, пол-огорода, но: полгорода, полдома, полдороги və s.

Aşağıdakı sözlərin yazılışını yadda saxlamaq lazımdır:
1) сорокалетний (-летие), сорокаградусный, но: сороконож ка;
2) девяностолетний (-летие):
3) столетний (-летие), сторуб-лёвый.стоглазый;
4) авиамотор, авиаписьмо, авиапочта və s.

İndi isə bəzi mürəkkəb sözləri təqdim edirik: буревестник, путешественник, заводуправление, сталевар, дождемер, камнедробилка, мышеловка, коневодство, земледелие, равноправие, носорог, шелкопряд, мухомор, частокол, мировоззрение, пылесос, паровоз, мыловарение, зверолов, водопровод, грузооборот.
Равноправие, путешественник, сталевар sözləri ilə cümlələr qurub dəftərinizə yazın: мышеловка və носорог sözlərini hallara görə dəyişdirin.

Пословицы и поговорки
Кто собою не управит, тот и другого на разум не наставит.
Наказывать легче, воспитывать труднее.
Учение образует ум, воспитание—нравы.
Побои мучат, а не учат.
Крупицу золота можно найти, крупицу времени — никогда.
Один враг больше зла, чем сто друзей добра.
Лучше вода у друга, чем мёд у врага.
По платью встречают, по уму провожают.
Выше головы носа не поднимай.
Жизни не пощадим, а врага победим.

Lüğət:

обязательно  –  mütləq

овощы  –  tərəvəz

огонь  –  alov

ода  –  qəsidə,mədhnamə

одевать/одеть  –  geyinmək

одежда  –  geyim

озеро  –  gül

олень  –  maral

опаздывать/опоздать  –  gecikmək