Rus dili (40-cı dərs)

Hər kəsə salam! ) Artıq 40-cı dərsimizdəyik və bu da o deməkdir ki,rus dilinin qrammatikası barədə lazımi qədər məlumat toplamışıq.Keçdiyimiz dərslərdə bir sıra sözlərlə tanış olmuşuq. Bu gün isə onların çoxmənalılığı haqda danışacağıq..Rus dilinin zənginliyi təkcə lüğət tərkibinin böyüklüyü ilə deyil, sözün çoxmənalılığı (многозначность),yəni mətndən asılı olaraq onun müxtəlif məna çalarlarında işlənməsi ilə də müəyyən olunur. hər hansı bir sözün mənası başqa sözlərlə əlaqədə dəqiqləşdiyi kimi, çoxmənalığı sözün də ifadə etdiyi anlayış və ya fikir yalnız mətn daxilindəki cümlədə müəyyənləşir. Məsələn, aşağıdakı cümlələrdə язык sözünün hansı mənalarda işləndiyinə diqqət edək.
Больно прикусил язык (nitq orqanı).
Язык до Киева доведёт (danışıq qabiliyyəti).
И назовет меня всяк сущий в ней язык (xalq) (A. A. Puşkin).
Разведчики привели языка (əsir).
Без языка и колокол нем (zəngdən asılan metal ox).

Красить felinin aşağıdakı məna çalarları vardır:

• Маляры красят двери и окна (rəngləmək).

• Не место красит человека (bəzəmək) (atalar sözü).

• В канун праздника город украсили флагами (gözəl görünüş vermək).

• Прекрасная игра актеров скрасила недостатки пьесы (xoşa gələn etmək, mənfi cəhətləri pərdələmək).

• Мальчик покраснел от смущения (qızarmaq).

• Среди зелени краснеет черемитная крыша (görünmək).

Söz mənalarından biri əsas və ya ilkin, qalanları isə sonradan törəmə mənalardır.
Məsələn, идти (müxtəlif mənalarda) felinin əsas, başlanğıc mənası getmək (ayaqla, addımlarla—ayaqları yerə qoymaqla) olub hərəkət, istiqamət bildirir. Buradan da həmin sözün hərəkətin müxtəlif formalarını bildirən digər məna çalarları aşkara çıxır. Onu da deyək ki, dilçi alimlər идти felinin 30-a qədər məna çaları olduğunu göstərirlər.Gəlin идти sözünün mənalarından bir neçəsini öyrənək və rusca danışıq nitqimizdə istifadə edək.

• Двигаться, яеремещатся (hərəkət etmək, yerini dəyişmək). Поезд идёт на восток. Танки идут прямо на нас.
• Направляться, отправляться (istiqamət almaq, yola düşmək). Идти гулять. Идти на работу. Он шел на фабрику.
• Вступать куда-либо, становиться кем либо (girmək, daxil olmaq). Расим идет в военное училище. Я иду в армию.
• Следовать, двигаться, развиваться в каком-либо направлении (hər hansı bir istiqamətdə inkişaf etmək, hərəkət etmək, ardınca getmək).Наука идёт вперед. Все идёт к лучшему.

Yeni sözlər:

мёд  –  bal

медицина  –  tibb

медицинский  – tibbi

медленно  –  yavaş (zərf)

медленный  –  yavaş (sifət)

между  –  arasında

международный  –  beynəlxalq

меньше  –  daha az

менять/поменять  –  dəyişmək