Rus dili (33-cü dərs)

Növbəti nitq hissəsi zərfdir ki, rus dili qrammatikasında mühüm yer tutmaqdadır.. Zərf (наречие) müstəqil nitq hissəsi olaraq iş, hal, hərəkət və keyfiyyətə aid olub, onların əlamətini bildirir və digər sözlərlə əlaqədə olarkən dəyişikliyə uğramamaqdadır. Zərflər əsasən fellərin, bəzi hallarda isə sifət və zərflərin özünün əlamətini göstərərək, cümlədə əvəzlik vəzifəsini ifadə edirlər:
1) Тогда он встретил под горой старушечку, чуть-чуть живую, горбатую (qozbel, beli bükülmüş, donqar), совсем седую. Burada тогда zərfi встретил felinə aid olub cümlədə zaman zərfliyini (обстоятельство времени) ifadə edir; чуть-чуть zərfi живую sifətinə, совсем zərfi isə седуюsifətinə aiddir. hər iki zərf cümlədə dərəcə zərfliyini (обстоятельство степени) ifadə edir.
2) Собрание продолжалось довольно долго. Долго zərfi продолжалось felinə aid olan dərəcə çalarlı (оттенок степени) zaman zərfliyi, довольно zərfi isə долго zərfinə aid olub, müddət dərəcəsini göstərir (указывает на степень длительности) və cümlədə dərəcə zərfliyidir (обстоятельство степени).

Bəzi zərflər vardır ki, onlar isimlərə də aid ola bilər. Bu kimi hallara əsasən təsadüf edilir:
1) isim hərəkət bildirəndə: движение вперед, шаг назад, чтение вслух;
2) isim keyfiyyət bildirəndə: почти старик (старик в значении «старый»), совсем дитя (дитя в значении «неопытный»);
3) bəzi zərflər isimlərə aid olub yeyinti şeylərini göstərir: яйцо всмятку (ilıq bişmiş yumurta), кофе по-варшавский və s.

Bəzi zərflər var ki,onlar əvəzliyin də xüsusiyyətini özündə daşıyır. Bunlar əvəzlikli-zərflər (местоименные наречия) və ya əvəzlik-zərflər (местоимения-наречия) adlanır. Məsələn: там, тогда, здесь, сюда, где, когда, везде, всюду. Əvəzlikli zərflər də fellərə, sifətlərə və zərflərin özlərinə aid olub cümlədə zərflik rolunu ifadə edirlər: куда ты скачешь, гордый конь, и где опустишь ты копыта? (копыто—дырнаг).
Əvəzlikli zərflər aşağıdakı qruplara bölünür:

• Sual (вопросительные): где? куда? откуда? когда? отчего? почему? зачем? как?
• İnkar (отрицательные): нигде, никуда, ниоткуда, никогда, никак, негде.
• Qeyri-müəyyən (неопределенные): некогда, неоткуда, незачем, некогда (vaxt, macal yoxdur). то, -либо, -нибудь, -кое ədatları ilə düzələnlər: где-то, куда-нибудь, кое-как вэ с.
• İşarə (указательные): там, туда, сюда, здесь, тогда, так, потому, поэтому, затем.
• Təyin (определительные): везде, всюду, всегда, иногда və s.
• Sual əvəzlikli zərflərə (вопросительные местоименные наречия) nisbi (относительные)zərflər də deyilir, çünki onlar budaq cümlə(ni baş cümlə ilə əlaqələndirirlər. Məsələn: Все бросились туда, откуда доносились выстрелы.

Yeni sözlər:

каждый   –   hər

кажется   –   görünür,elə gəlir

как   –   necə,necə ki

каменный   –   daşlı

камень   –   daş

камера хранение   –   saxlama kamerası

капуста   –   kələm

карман   –   cib

карта   –   kart,xəritə