Get more stuff like this
Subscribe to our mailing list and get interesting stuff and updates to your email inbox.
Thank you for subscribing.
Something went wrong.
Müəllif:Rəşad Cabbar
Bəzi anlayışlar öz həqiqətlərini fəlsəfi anlamda ifadə etməyə çətinlik çəkir. Bu anlayışlardan biri də haqqında danışacağımız qismət anlayışıdı. Hal-hazırda insanların bir çoxu bu anlayışın(qismətin) olmadığını və insan həyatında qismətin rolunun qəti şəkildə yer tutmadığını bildirir. Bütün bu fikirləri kənara qoyub, bəs Qismət nədir? Sualına cavab verməyə çalışaq. Bu anlayışa riyazi dildə tərif versek bu cür ifadə edə bilərik: Qismət, alın yazısının alt çoxluğudur. Fəlsəfi dildə bu anlayışa yanaşsaq qismət gələcəyin(gələcək anlayışının) inkasıdır, yəni onun güzgüsüdür. İndi isə bu fikirləri əsaslandırmağa çalışaq.
İnsanın alın yazısı onun həyatında olacaq hadisələrin müntəzəm ardıcıllığıdır. Məsələn, bir şəxs universitet imtahanı verir və hansısa ali məktəbə daxil olursa bu onun qismətidi. Həmin şəxs sonrakı illərdə elmi fəaliyyətini artırıb professor olursa demək ki, elm yolunda irəliləmək bu İnsanın qismətində varmış. İnsan, ömrünün sonunda bütün yaş dövrlərini nəzərdən keçirsə görər ki, ona qismət olan uğurlar, nəaliyyətlər onun alın yazısını formalaşdırıb. Bizi tapan, bizim olan hər bir nəsnə(əşya və ya ugurlar) bizim alın yazımıza təsir göstərir . Buna misal olaraq bir məktəbli Riyaziyyat müəllimini çox sevir və ona qarşı olan bu hörmət, izzət zamanla həmin şagirdin də riyaziyyatçı olmaq arzusunu formalaşdırır. Bir neçə il sonra isə həmin şagird həqiqətən də riyaziyyatçı olur. İndi isə sual verək, əgər o müəllim şagirdin qarşısına heç zaman çıxmasaydı şagird yenə də riyaziyyatçı olardimi? Təbii ki, xeyr. Demək ki, insan həyatında olan şəxs və ya hadisələr onun qisməti, bu qismətlərin sonunda baş verən hadisə və prosseslerin cəmi isə alın yazısı adlanır. Alın yazısı daha geniş bir anlayış olmaqla insan həyatında olan qismətlərin ümumiləşmiş formasıdır.
Bəs Fəlsəfi anlamda bu tərifin açıqlanması nəyi ifadə edir? Qismət həqiqətənmi gələcəyin inkası ola bilər? Bu sual çox caşdırıcı və spesifik formata malikdir. Biz isə bu suala belə cür yanaşaq. Zaman dayanmadan hərəkətdədir və bu hərəkət insan üçün daim yeniliklər gətirir, bu yeniliklər də insanın qismətinə birbaşa təsir göstərə bilir. Əgər bir insan 5 ildən sonra övlad sahibi olursa bu yenilik onun qisməti deyildimi? Deməli gələcəkdə baş verənlər elə bizim qismətlərimizdi. Bəlkə də onun adı Gələcək deyil, eləcə qismətdir? Buradan başa düşmək olar ki, gələcək anlayışını ilə qismət anlayışı eyni şeydi ona gorə də, onlar bir-birinin inkasıdır.
Bu mövzuya başqa bir yöndən də yanaşaq. Əgər zamanda səyahət maşını olsaydı geriyə qayıdıb özümüz öz keçmişimizə təsir göstərə bilərdikmi? Əgər göstərə bilərdiksə beli biz qismət anlayışının olmadığını tam əminliklə deyə bilərdik. Ancaq təəssüfki keçmişə təsir etmək qeyri-müəyyən bir anlam olduğu üçün biz qismətin də inkarını edə bilmirik. Əgər keçmişə səyahət edib bir şagirdin riyaziyyatçı yox mühəndis olmağına təsir göstərmək olarsa, o zaman biz alın yazısı və qismət kateqoriyalarının insan həyatında rolu olmadığını söyləyə bilərik. Deməli zamanda səyahət anlayışının paradoksları əslində qismət anlayışının varlığını sübut edir.
#yazı ilə əlaqədər olaraq Predestination filminə baxmağınızı tövsiyə edirəm.
