Qədim dövr Fəlsəfəsi Avropada.

Qədim dövrdən başlayaraq həm Qərb,həm də Şərq fəlsəfə “tarix”indəki mühum və qismən az tanınan filosoflara müraciət edəcəyik.Həmən məktəblərin tarixi danışmağa deyil,qarşılaşdırılmasına şəraət yaradacayıq.Amma yenə də son fikir Sənə məxsusdur?.Buna görə də Sənə yardım etmək üçün yanlız və yanlız bir-birinə zidd olan filosofları təqdim edəcəm,həm də isbatlarıyla?
Antik(qədim) dönəmin ilk filosofu Sokrat deyil,Falesdir.Milet şəhərində yaşayan Fales fəlsəfə elmini bu sualla bünövrəsini qoymuşdur.Diqqət edin cavabla deyil,sual vererek✌Sual isə belədir:Arke (hər şeyin tərkibində olan şey) nədir?,İlkin substansiya nədir?
Bu suala təbiət filosofları(yanlız təbiətlə bağlı suallar verdikləri üçün) su,hava və s. kimi cavablandırdılar.
Amma bu dönəmin sualları təkcə yaradılış deyildi,həm də çevrilmə idi.Bu problemə dair suallar isə Parmenidə məxsusdur.
Parmenidə görə bu aləmdə heç nədən bir şey törənə bilməz.Yəni yoxdan var olma mümkün deyil.Çünki varlığın vücudu olduğu halda,yoxluğun vücudu (bədəni) mövcud deyil.Bəs yaradılış necə olurdu?(cavabı oxumazdan əvvəl Özün düşün)

…….Parmenidə görə varlıqlar yaranmır,çevrilir.Məsələn stul həmişə vardı.Bir vaxtlar ağac idi,ondan əvvəl toxum,daha əvvəl rüşeym idi.Sadəcə bunlar dəyişərək stul qəlibə gəlib.
Dönəm fikirlərini mərkəzləşdirməyə çalışan isə Empedokl idi.Hər varlığın tərkibində dörd ünüsürün olduğuna inanırdı.Necə Necə?
Məsələn yanan odun parçasına diqqətlə baxın.Odun niyə cızıldayır?(su ayrılır),Odundan tütsü niyə çıxır?(hava ayrılır),Odun yanıb bitdikdən sonra yerdə nı qalır?(Kül və ya torpaq),Oda baxanda nə görürSən?(Alovu?)
Anaksaqor isə dörd ünsürü yaradılış amili kimi qəbul etmirdi.Hər şey hissələrə bölünməz kiçik zərrəciklərdən yaranıb.Anaksaqorun tam əksini isə Demokrit söyləmişdir.
İndi isə Fəlsəfənin ən çətin mərhələsinə gəldik.İnsanların hər kitabda gördüyü,”Yenəmi bu kişilər” dediyi üç filosofa (Sokrat,Platon,Aristotel).Çətinliyi burdadır ki,hər üçünə dair məlumatlar həddən-ziyadə artıqdır.Biz isə ən düşün düşündürücü və bilinməyən məlumatları verməyə çalışacayıq
Qədim dövrün ən görkəmli nümayəndəsi isə Sokratdır.Çünki çox kitabları var?,Bəlkə Fəlsəfə məktəbi açıb deye?
Sokrat fəlsəfəyə dair bir cümlədə yazmayıb.Buna görə fəlsəfənin atası hesab edilir.
Sokrat elə bir filosofdur ki,yetişdirdiyi tələbələr fərqli cərəyanların əsasını qoymuşdur.Ən böyük tələbəsi olan Platon Platonizmin (romantika,incəsənət,şeir) əssını qoymuşdur.Platono görə bu yaradılışı anlamaq üçün “İdeyalar aləmini” düzgün qavramaq gərəkdir.Parmenidin eleyhinə gedən Platono görə varlıq ideya,yoxluq isə materiyadır.Yəni gördüyünüz hər şey,əslində,yoxdur.Görülən şeylər həqiqi ideyanın bir şüası və ya yansımasıdır.
Platonum tələbəsi isə Aristotel ömrünü müəlliminin nəzəriyyələrinin əleynə həsr etmişdir(Üniversitet Fəlsəfə dərsində bunu yoxlamayın).Platon mənim dostumdur, ancaq həqiqət dostluqdan üstündür-deyən Aristotelə görə ideya və materiya eyni şeydir.Kölgəsi(yansıması) bir aləmdə,əsli isə başqa aləmdə ola bilməz.Dedik ki,Platon romantik ruhlu bir məktəbin banisidir.Deməli,bu məktəbin məzunu Aristotel də elə olmalıdır.Yenədəmi Fəlsəfə oxuduğunuzu unutdunuz?
Hətta Aristotel Məntiq elminin əsasını qoyur.Yaradılışı isə təkcə materiya ilə deyil,eləcə də forma ilə əlaqaləndirir.
Məsələn maşın üçün dəmirləri (materiya)
Üst-üstə yığdıq,bəs forma verməsək?

Düşünün:
1.Hər varlığın tərkibində olmalı olan şey (arke) nədir?
2.Fəlsəfə kitabları n qədər olduğu halda niyə Sokrat bu qədər önəmlidir?,O zaman Fəlsəfəyə dair kitab yazanlarmı sual altına gedirlər?
3.Parmenid olaraq Platono necə cavab verə bilərSən?
4.Platon olaraq ideyanın həqiqətlərinin harda olduğunu de mən də bilim,olarmı?
5.Demokrit yoxsa Anaksaqor?(atomla bağlı kəşfi unutmayaraq düşünün)