Musiqinin yaranma tarixi

“Musiqi – ağrılar içərisində yaşayan insanoğluna Tanrı tərəfindən bəxş olunmuş bir hədiyyədir.”

Platon

Musiqi  yunan mənşəli söz olub, “mousa” və “ike” sözlərindən əmələ gəlmişdir. Yunan mifologiyasına görə, tanrı Zevsin qızları olaraq bilinən doqquz ilahəyə “Mousa-Muse-Mələk” deyilir. Yunanca – ‘ike, ika’ hissəciyi isə sözlərin sonuna artırılaraq, ‘danışılan dil’  mənasını ifadə edir (məs: Elenika-Yunanca, Turkika-Türkcə). Yəni “mousikí”- yunan dilində ‘ilahələrin danışdığı dil’ mənasına gəlir.

Musiqi hər birimizin günlük həyatının bir parçasına çevrilmişdir. Bəs biz musiqinin yaranma tarixi haqqında nələri bilirik?

Musiqi tarixinə ilk dəfə maraq Romantizm dövründə yaranmışdır. XIX əsr filosofları, musiqi və elm adamları insanoğlunun musiqini necə tapdığı haqqında bir çox fikirlər səsləndirmişdir. Lakin bu haqda danışmazdan əvvəl biz bir nöqtənin üzərində dayanmalı və sorğulamalıyıq.

“İnsanoğlu musiqini yaradıb yoxsa kəşf edib?”

Bildiyimiz kimi musiqi – ədəbiyyat, rəssamlıq, heykəltəraşlıq kimi bir incəsənət nümunəsidir.  Bütün incəsənət nümunələri kimi, musiqini də insanoğlu yaradır, lakin bunu nəzərdən qaçırmaq olmaz ki, musiqi insanın dünya üzərində var olmasından əvvəl təbiətdə öz əksini tapıb. Yəni quşların səsi, dənizin dalğası -harmonik olan hər bir şey təbiətdəki ilk musiqi daha doğrusu melodiya hesab olunur. Bu cür baxdığımızda insanoğlu musiqini yalnız kəşf edə bilər.

İndi isə musiqinin insan tərəfindən ilk dəfə necə yaradıldığına nəzər salaq. Bu barədə bir çox nəzəriyyələr olsa da ümumi olaraq biz bu nəzəriyyələri iki yerə bölə bilərik: Bioloji nəzəriyyələr və linqvistik nəzəriyyələr…

Bioloji nəzəriyyələr insanın təbiəti, heyvan səslərini təqlid edərək musiqini inkişaf etdirdiyi fikrini, linqvistik nəzəriyyələr isə danışıq vəziyyətinin şeirə, şeirin musiqiyə təkamülü fikrini ön plana çəkirlər.  Hər iki nəzəriyyənin gəldiyi ortaq nəticə isə musiqinin çalğı alətlərindən öncə insan səsi ilə ifa olunmasıdır.  İzraildə tapılan 60 min il yaşı olduğu təxmin edilən Neandertalın ağız aparatı quruluşunun hal-hazırkı adamın ağız aparatına bənzəməsi isə buna sübut ola bilər.

Günümüzdə əsasən musiqidən hisslərin ifadə olunması, əyləncə məqsədli istifadə olunsa da, keçmişdə ayinlər, dini mərasimlər zamanı istifadə olunurdu. Dinlə iç-içə olan zamanlarda musiqidən cadu kimi istifadə olunduğuna inanılırdı ki, insanın təbiət üzərində hakimliyi artdıqca bu inam getdikcə yoxa çıxır. “Layla” anlayışının da elə məhz bu dönəmdə formalaşdığı güman olunur. Eləcə də, insanların günlük işlərini əyləncəli etmək və asanlaşdırmaq üçün yaratdığı musiqi ictimai yaşayışın bir parçasına çevrilir və artıq həyatın əvəzolunmazı hesab olunur..

Cadu anlayışının sehr ilə əvəz olunması.. Musiqinin Gücü… 

Əlavə olaraq, qeyd etmək istəyirəm ki, hər həftə musiqi, musiqinin tarixi və müxtəlif növləri ilə bağlı paylaşımlar ediləcək. Musiqi ilə qalın 🙂