Musiqinin tarixi 2

Sözlərin bitdiyi yerdə musiqi başlayır…

Tanrının insanlığa bəxş etdiyi bu hədiyyədən insanların agah olması bir az zaman aldı. Yenicə danışmağa başlayan insan bir müddətdən sonra danışıqda harmoniyadan istifadə etdi və ilk dəfə melodikliyi özü yaratdı. Bu cür yanaşdıqda, ilk çalğı aləti – insan səsi hesab olunur. Kəşf etməyə maraqlı insanoğlunun yenilik istəyi onu daha da irəli aparır. Bunun üçün o öz səsinə müşayiət axtarır, əllərini bir birinə çırpır, daha sonra ayaqlarını yerə vurur…  Və beləliklə ilkin nəğmənin əsası qoyulur.

Qədim çalğı alətlərinin tarixinə nəzər salsaq, insanın ilk ixtira etdiyi musiqi alətinin nəfəsli alət (çox güman ki,qamışdan düzəldilmiş tütək) olduğunu  iddia edə bilərik. Eyni zamanda əl çırpmalarının, ayaq vurmalarının yaratdığı ritmi gücləndirmək üçün zərb alətlərindən istifadə olunmuşdur. Baraban, nağara tipli bu alətlərin də ilk yaranan çalğı alətlərindən olması güman olunur.

İncəsənət günahdırsa, bədəli Stendal sindormu* olmalıdı.

Not: incəsənət sizin sağlamlığınıza zərər vurur…

Antik dövrdə hər cür mərasimin baş qonağı olan musiqi, orta əsrlərdə bütün incəsənət növləri kimi tənəzzül dövrünü yaşayır. Xristianlığın hökm sürdüyü bir dövrdə kilsə musiqini qadağan edir və bununla yanaşı keçmişdəki adət-ənənələrin yazıldığı kitabları, sənədləri yox edir. Hər qaranlıq gecənin bir sabahı var, lakin bu “Qaranlıq dövr” deyə adlandırılan “Orta əsrlər”in sabahı ortalama 1000 ildən sonra açılacaq.

Sual oluna bilər .. Sənədlər, kitablar məhv edilibsə, biz musiqinin keçmişi, tarixi haqqında məlumatı hardan alırıq?

Orta əsrlərdən əvvəlki musiqi – çalğılar, rəqslər – haqqında məlumat bizə  digər incəsənət nümunələrinin köməyi ilə gəlib çatıb. Mağara divarlarında çəkilən qurban vermə mərasimində dairəvi halda rəqs edən insan şəkilləri, vaz üzərində arfa çalan qadın, freskada çəkilmiş qaval, fleyta, nağara ilə qeyd edilən dini şənliklər bizə əsrlər əvvəl musiqinin var olduğunu sübut edir.

Tarixin səhifələrində Misir və Mesopotamiya musiqisi..

E.ə 4000 ci illərə təsadüf edən Misir tarixi 3 hissəyə bölünür:  Qədim krallıq, Orta Krallıq, Yeni Krallıq…Qazıntılar zamanı tapılan, məhz bu dövrə məxsus musiqi alətləri, pramidalar və məbədlərin divarlarına çəkilmiş şəkillər musiqinin Misirdə 6000 il əvvəl mövcudluğunu və nə dərəcədə əhəmiyyətli olmasını göstərir. Belə ki, bu şəkillərdən biz misirlilərin inkişaf etmiş rəqs mədəniyyətini, xüsusilə qadınların mahnı oxuyaraq rəqs etdiyini görə bilərik. Freskalarda çəkilən şəkillərdən göründüyü qədəri ilə, o dövrdə əsasən çalğı alətində ifa etmək nazlı qadınlara yaraşan bir hərəkət hesab olunurmuş.

Qədim Mesopatamiyada ifa edilən alətlər içərisinə trubaya bənzər iki dəyənəklə çalınan musiqi aləti və simli musiqi alətlərinə rast gəlinir. Üçbucaq arfa, qaval, iki başlı fleyta kimi musiqi alətləri digər mədəniyyətlər ilə ortaq olan çalğı alətləri sırasındadır. Ümumən bütün bu mədəniyyətlərdə musiqi həm dini məzmun daşımış, sitayiş mərasimlərində sehrli bir qüvvə hesab edilmiş, həm də şərab, sevgi kimi dünyəvi zövq olaraq səslənmişdir.

*- məşhur fransız yazışısı Stendalın adını daşıyan bu sindrom incəsənət əsəri fövqəladə gözəl olduqda və ya çoxsaylı incəsənət əsəri bir məkana toplanmış olduqda insanın ürək döyüntülərinin sürətlənməsi, başgicəllənməsi, ürəkgetməsi, hətta hallüsinasiyalara səbəb ola bilən psixosomatik xəstəlik vəziyyətidir.

Günay Süleymanova

Həmçinin bax:  http://sonuncuesr.com/2017/05/26/musiqinin-yaranma-tarixi/