Milli tərk – Milli dərk

Bizlərdə Sovet vaxtından, bəlkə də daha əvvəldən meyillilik, pərəstlik olub. Dahi ictimai xadim Cəlil Məmmədquluzadənin “Dirisiylə rusca, ölüsüylə ərəbcə danışan xalqım” ifadəsi əlbətki təsadüfi deyildi. Bəzi insanlara görə bizi avropa pozur,  bəzilərinə görə avropadan öyrənməli çox şey var. Çoxunun fikrincə “möhtəşəm” olan o avropaya baxaq. Avropanın tarixi qədim, adlı-sanlı ölkələrində təqribən orta əsrlərdən XVI əsrin ortalarına kimi insanların bədənlərinə su yağış yağanda dəyərdi. Bizə görə təmizlik imandan gəlirdi,  onların din adamlarına görə isə yuyunmaq əxlaqi cəhəttən düzgün deyildi. Təsadüfi deyil ki, İspaniya kraliçası I İzabella yarım əsrlik ömrü boyu cəmi 2 dəfə yuyunub- doğularkən və evlənərkən. Düzdü yaradılışdan etibarən belə olmayıb, IV əsrə qədər onlarda normal təmizlənib, yuyunublar ancaq sonradan din adamlarının fikrincə insanda şəhvət hissləri yaratdığına görə yuyunmaq qadağan edilib. Yaxşı ki, əl-üz ağızlarını yumaq qadağan edilməyib.  Avropalılar hətta “ayaqyolu mədəniyyəti” ilə  XVIII əsrin əvvəllərində tanış olub, ona qədər yolda –izdə ya da elə pəncərədən aşağı ehtiyyaclarını ödəyiblər. Təsəvvür edin ki İngiltərədə bir qadın pəncərəni açır ve aşağıdakı insana çox mədəni formada xəbərdarlıq edir- “Cənab, diqqət” və hooop hazırdı. Bizim təbillə desək zibilinizə yiyə durun. 🙂 Hamam, ayaqyolu, alt geyimi kimi bir çox mədəniyyətləri avropalılar işğal etdikləri ərazilərdən öyrəniblər. Əcdadı belə olanlardan mədəniyyət öyrənmək..? Həmin dövrlərdəki mədəniyyətin bizdə ordan çox yüksək olduğunu bilirik, dilə gətirib müqayisəyə çıxartmaq lazımasızdı. Keçək bu günki avropaya- Rəşad Nuri Güntəkin’in obraza dedirtdiyi kimi “ah evropa, evropa..!”. Avropa çox inkişaf elədi?, ya da özlərini inkişaf etmiş hesab edirlər?, ya da ortada bir şey olmasada özlerinin inkişaf etdiklərinə inandırmağa, bunu başqalarına təlqin eləməyə çalışırlar?! Avropoid irqindən əlavə olaraq birdə ari irqini ürətib üstəlik bunu hərkəsə təlqin etmələri də məhz bu fikrin özünüifşasıdı.

Bəli, bu avropa, keçək indi Amerikaya… macəra dolu Amerika. Nəzərə alaq ki , XIX əsrdə avropanın bizim jarqonlarla desək “gözdən qıl qapan”ları Amerikaya hücum çəkib orda əvvəl hinduların boş torpaqlarına sonra isə hinduların hər şeyinə yiyə durandan sonra,  hinduları sıxışdırıb dağ ətəklərinə itələyiblər indi də doğma qohum-qardaşlarına – avropalılara da yeri gələn də yuxarıdan aşağı baxırlar. Bizə qarşı daha isti münasibət gözləmək sözsüz ki, qəribə olardı.

Məqsədim başqa millətlərə qarşı mənfi fikir yaratmaq və ya düşmənçilik mövqeyində çıxış etmək deyil. İstəyim özənti duyduğumuz və oxşamağa çabaladığımız millətlərin əslində heç də bizlərdən irəli olmadığını əksinə yeri gələndə bizə çata bilmədiklərini göstərməkdir. Biz köklərimizə bağlı olub, heç kimə azərkeşlik etmədən məhz özümüz kimi inkişaf etməyə çalışsaq çox böyük şeylərə nail ola bilərdik amma potensialımızı başqalarına bənzəmək yolunda xərclədiyimiz üçün nə olar ola bilirik, nə də irəli gedə bilirik.. Unutmayaq ki, biz nəyinki türk dünyası, tək Azərbaycan olaraq bir çox ilklərə imza atmışıq. Başqalarına azərkeşlik edincə özümüzlə fəxr edərək, yeniliklərə imza atmağa çalışaq, irəliləməyə çalışaq. Dönüb tarixə baxanda hamam mədəniyyətindən uzaq olan bir millətin “evrika”lara imza atdığını görəndə, “bəs o əjdahadan niyə bizdə yoxdur?” deməyim gəlir. Hə, mənə əjdaha lazımdı, çünki əjdaha dənizdə peyda olub və o dənizdən bizdə də var.

Xəyalə Məmmədova