Latın dili (9-cu dərs)

Salam əziz izləyicilər! Bu gün sizə qrammatikadan yeni mövzumuzu – “Köməkçi esse feli“-ni izah edəcəyik.İlk növbədə onu deyək ki,bu fel bizim dilimizə “olmaq,var“ kimi, xəbər sonluqları isə (dır,dir,dur,dür,am,əm) kimi tərcümə edilir.Bu fel indiki zamanda aşağıdakı formalara malikdir:

S. (təkdə)          Pl.(cəmdə)

1.sum                sumus

2.es                   estis

3.est                  sunt

Nəzərinizə bir nüansı çatdıraq ki,latın dilində adətən felin qarşısında şəxs əvəzlikləri istifadə edilmir.Bunun səbəbi isə felin şəxs şəkilçilərinin təkrar edilməməsidir.Analoji hal köməkçi fellər üçün də keçərlidir.Yəni “sum“ “mən varam“kimi tərcümə edilsə də “mən“ şəxs əvəzliyi yazılmır.Məsələn:

Magistra sum. – Mən müəlliməyəm

Poёta   es.      – Sən şairsən

Nauta   est.     – O dənizçidir.

“Esse“köməkçi felindən bir sıra fellər törəyib ki,onlar sözönləri ilə “esse“köməkçi felinin birləşməsindən yaranmışdır.Bu fellər:

abesse – absum,afui     –   olmamaq,iştirak etməmək

adesse – absum,affui    –   olmaq,iştirak etmək

deesse – desum,defui    –   çatışmamaq

interesse – intersum,interfui   –   iştirak etmək,arasında olmaq

praeesse – praesum,praefui    –   öndə olmaq,başçılıq etmək

prodesse – prosum,profui        –   xeyir gətirmək

posse – possum,potui   –  bacarmaq (lakin,bu felin təsrifi bir qədər fərqlidir.)

1.possum     possumus

2.potes        potestis

3.potest       possunt

İndi isə latın dilində yeni ifadələrlə tanış olaq..

Actori incumbit onus probandi – hər şeydən öncə iddiaçı öz iddiasının düzgünlüyünü sübut etməlidir

Actiones iuris – Hüquqi sənədlər,aktlar

Actore non probante reus absolvitor – iddiaçının şikayəti sübuta yetirilmədikdə cavabdeh şəxs məsuliyyətdən azad edilir

Actio per se – iddia qaldırmaq üçün əsas verən böhtan

Actio personalis – şəxsi edam üçün qaldırılan iddia işi

Actio pro socio – tərəf müqabilinə qarşı qaldırılan iddia işi

Actor qui contra regulam quid adduxit non est audiendus – hüquqi normaları təkzib edən vəkil dinlənilməlidir

Actus reus – qeyri-qanuni hərəkətin obyektiv tərəfi

Actis testantibus – hökmdə göstərildiyi kimi,sənədlərə əsasən

Actio temporalis – təcili qaldırılan iddia işi