Latın dili (6-cı dərs)

Bu gün ismin hallanmasından bəhs edəcəyik.Latın dilində ismin 5 növ hallanması vardır.Bəs ismin hansı növ hallanmaya aid olduğunu necə biləcəyik? Bunun üçün sözün lüğəti formasını bilməliyik. Yəni ismin hansı növ hallanmaya aid olduğu onun lüğəti forması ilə təyin olunur. Lüğətdə isə isim bir qayda olaraq adlıq halda verilir. Həmin ismin yanında isə aid olduğu hallanmanın yiyəlik hal şəkilçisi və cins şəkilçisi qeyd olunur. Bu ona görədir ki, ismin adlıq halının şəkilçisi müxtəlif hallanmalarda təkrar oluna bilsə də, yiyəlik halının şəkilçisi heç bir hallanmada təkrar edilmir. Bunun üçün də yiyəlik halının şəkilçisi ismin hallanmasını təyin etmək üçün əsas göstərici rol oynayır.

I növ hallanmaya yiyəlik halında – ae, II növ hallanmaya – i, III növ hallanmaya – is, IV növ hallanmaya – us, V növ hallanmaya isə – ei  şəkilçisi ilə bitən isimlər aiddir. Məsələn :

Patria , ae, f – vətən

Amicus, i, m – dost

Civis, is, m – vətəndaş

Status, us, m – vəziyət

Fides, ei, f – inam.

Latın dilində bəzi ifadələrin izahını nəzərinizə çatdırırıq :

Absence cum dolo et culpa – qəsdən gəlməmək,məqsədli şəkildə iştirak etməmək

Absens heres non erit – müəyyən vaxtadək öz vərəsəlik hüququ barədə məlumat verməyən şəxs iddiasında olduğu vərəsəlik hüququndan məhrum edilir

Absque omni exceptione – heç bir müstəsna hala yol vermədən xaric olunmaq

Absolvi omnibus sententiis – yekdilliklə bəraət almaq

Absus non tollit usum – Nədənsə sui-istifadəni inkar etmir

A capite ad calcem – başdan ayağadək

A contrario – Əks tərəfin fikrinə əsasən sübut etmək yaxud tərəf çıxışına əsaslanaraq sübut etmək

Accepto damno – itki verməklə

Actio arbitraria – hakimin sərəncamına verilmiş işin hökmü