Latın dili (52-ci dərs)

İşarə əvəzliklərindən ötən dərsimizdə bəhs etdik.Bəs onların hallanması necədir?

Ümumiyyətlə,işarə əvəzlikləri I və II növ hallanmaya aid olan isimlər kimi hallanırlar,lakin tək halda yiyəlik və yönlük hallarında işarə əvəzliklərinin öz şəkilçisi var.Belə ki,yiyəlik halında hər üç cinsdə işarə əvəzlikləri “ius”, yönlük halında isə “i” şəkilçisini qəbul edirlər.

İşarə əvəzliklərinin qadın cinsinin forması I növ hallanmaya,kişi və orta cins forması isə II növ hallanmaya aid olur.Onu da qeyd etmək lazımdır ki, “hic,haec,hoc” forması daha arxaikdir və onların hallanması ümumi qaydadan bir qədər seçilir.

Sonuncu forma da eyni qayda üzrə hallanır,lakin burada hallanma zamanı “i” hərfi “e” ilə əvəz edilir.

İndi isə növbə ifadələrimizindir:

Quod computet  –  Hesabat vermək barədə qərar çıxarmaq

Quod erat demonstrandum  –  Bunu da sübuta yetirmək gərək idi.

Quod erat faciendum  –  Elə bunu da etmək gərəkdir.

Quod erat invendum  –  Elə bunu da tapmaq tələb olunurdu.

Quod licet Jovi non licet bovi  –  Yupiterə verilən ixtiyar heç öküzə də verilməz.

Quod non fuit negatum  –  Nə də inkar edilməyib

Quod recuperet  –  Dəymiş zərərin ödənilməsi barədə qərar

Quod vide  –  Bax,yaxud yaxında haradasa

Ratio agendi  –  İşin əsası

Ratio cognoscendi  –  İdrakın təməli

Ratio dicendi  –  Nitqin məğzi

Ratio essendi  –  Mövcudluğun əsası

Ratio fiendi  –  Səbəbli əsaslandırma

Ratio legis  –  Qanunun motivi

Re  –  1) (məhkəmə sənədlərinin adlarında),iş üzrə; 2) nisbətən,nəzərən, haqqında

Re infecta  –  Məhkəmə işi tam şəkildə axıra çatdırılanadək tələb olunan işin yerinə yetirilməsi

Rebus sic stantibus  –  İşlərin belə bir gedişində

Reconvenire  –  Əks iddia qaldırmaq

Rectitudo  –  Hüquq,ədalət,ədalət məhkəməsi,ödəmə,üzvlük haqqı

Rectum stare ad  –  Məhkəmə qarşısında cavab vermək

Recusatio testis  –  Şahidin izahat verməkdən geri çəkilməsi

Reductio ad absurdum  –  İşi gətirib mənasız bir yerə çatdırmaq

Reformatio in peius  –  İşin pisə doğru dəyişməsi

Reo absente  –  İddiaçının olmaması

Res  –  1) əşyalar; 2) iş; 3) fakt, vəziyyət

Res accessoria  –  Yanaşı gedən şey, vəziyyət,şərait

Res adversae  –  Arzu edilməyən şəraitdən irəli gələn bədbəxt hadisə

Res cadusa  –  Vərəsəsiz əmlak

Res cogitans  –  Düşündürücü şey,yaxud mənəvi substansiya

Res communis  –  Ümumi şey,hər kəs tərəfindən istifadə olunan əşya

Res controversa  –  Bir-birinə zidd olan vəziyyət

Res corporales  –  Maddi əşya

Res derelicta  –  Atılmış mülk

Res extensa  –  Müəyyən ölçüsü olan predmet,daha doğrusu maddi substansiya

Res fungibiles  –  Dəyişdirilə bilən əşyalar