Latın dili (41-ci dərs)

III növ hallanmaya aid olan isimlərin cinsinin təyin olunmasını bu gün öyrənəcəyik.. Ümumiyyətlə,III növ hallanmaya aid olan isimlərin adlıq halının formasına əsasən cinsini təyin etmək mümkün deyil.Lakin,bəzi şəkilçilər vardır ki,onların vasitəsilə isimlərin cinsini təyin etmək olar.

1)Kişi cinsinə aid olan isimlər əsas etibarilə aşağıdakı şəkilçilərlə bitir:

O,onis   homo,hominis;

Os,oris   flos,floris,m;

Or,oris    labor,laboris,m;

Es,edis    pes,pedis,m;

Ex,icis     vertex,verticis,m.

2) Qadın cinsli isimlərin şəkilçiləri isə bunlardır:

As,atis      libertas,libertatis,f;

Go,inis      imago,imaginis,f;

X,gis,cis     lex,legis,f;

İo,onis        legio,legionis,f;

Us,utis         virtus,virtutis,f;

Pax,pacis,f.

3) Orta cinsə aid olan isimlər belə dəyişir:

A,atis     poema,poematis,n;

Ar,aris    exemplar,exemplaris,n;

Us,eris   opus,operis,n;

E,ris       mare,maris,n;

Men,inis  carmen,carminis,n.

Yadda saxlamalıyıq ki,bu qaydalar nisbidir və burada hər cür müstəsna hallara rast gələ bilərik.

Ənənəvi olaraq ifadələrimizi təqdim edirik:

Nihil capiat per breve  –  Cavabdeh şəxsin xeyrinə çıxarılan qərar; İddiadan imtina etmək barədə qərar

Nihil dicit  –  1) cavabdeh tərəfin ifadə verməkdən imtina etməsi; 2) cavabdeh şəxsin etirazı olmadığı şəraitdə iddiaçının xeyrinə çıxarılan qərar

Nihil habet  –  Heç bir şeyi yaxud əmlakı olmayan şəxsin əmlakı üzərinə cərimə oluna bilər

Nisi  –  “Əgər” qəti deyilsə onda şərti qətidir ki,o,müəyyən vaxt çərçivəsində qüvvədə qalır (əgər bu vaxtadək ləğv edilməyibsə)

Nisi pruis  –  Əgər bu vaxtadək o baş verməyibsə mülki iş üzrə birinci instansiyadan olan prisyajnı məhkəməsinin iştirakı ilə keçirilən məhkəmə iclası; prisyajnı-andlı iclasçılar məhkəməsi

Nolo contendere  –  “İddia etmək arzulamıram”, aid edilmiş günahdan imtina etmək barədə ərizə vermək

Nolle prosequi  –  Növbəti məhkəmə tədbirlərindən,yaxud gələcək iddia tələblərinin müdafiəsindən imtina etmək barədə ərizə vermək

Nomen est omen  –  Ad insanın təsviridir (əlamətidir)

Non causa pro causa  –  Səbəbə aid olmayan səbəbdən

Non est factum  –  “Sənəd yoxdur”, tərəflər onu sübut edirlər ki,mövcud sənəd onların tərəfindən verilmiş sənəd deyildir.Baxmayaraq ki,onun möhürü ilə imzası vardır

Non est inventus  –  Nə çağırış vərəqəsinin üstündə onu təqdim etməyin mümkünsüzlüyü barədə nə bir qeyd “tapıldı”, nə də günahkarı həbs etmək barədə məlumat

Non liquet  –  İşdə anlaşılmazlıqlar olduğundan onun prisyajnı məhkəməsi tərəfindən təkrar təhqiqata göndərilməsi “məlum deyildir”,aşkar olunmayıb

Non multa,sed multum  –  Bir neçə sözlə böyük bir fikri ifadə etmək; O qədər də çox olmayan