Latın dili (36-cı dərs)

İsimlərin hallanmasından danışarkən nəzərinizə çatdırmalı olduğumuz ən mühüm faktlardan biri də odur ki latın dilində kökü dəyişməyən isimlər də vardır. Qeyd etdiyimiz kimi III növ hallanmaya aid olan isimlərin bir qismi hallanma zamanı öz kökünü dəyişmir. Bu isimlər əsasən “is” və ya “es” şəkilçisi ilə bitir. Bu isimləri kökü dəyişən isimlərdən fərqləndirən cəhət ondan ibarətdir ki,onlar yiyəlik halının cəmində “um” şəkilçisi əvəzinə “ium” şəkilçisini qəbul edirlər.Məsələn:

Civis,is,m

Təkdə:               Cəmdə:

civis                   cives

civis                   civium

civi                     civibus

civem                  cives

cive                     civibus

Naves,is,f

naves                   naves

navis                    navium

navi                      navibus

navem                  naves

nave                     navibus

Lakin,bir neçə isim vardır ki,onlar bu qaydaya tabe olmur və adi qayda üzrə hallanır.Bunlar “iuvenis,is,m” – cavan oğlan və “canis,is,m” – it sözləridir.

İfadələrimizi təqdim edirik:

Lex loci rei sitae  –  Əmlakın ya da saziş bağlanmış əmlakın yerləşdiyi yerin qanunu

Lex loci solutionis  –  Saziş bağlanmış yerin qanunu

Lex mercatoria  –  Ticarət hüququ

Lex monete  –  Pul sisteminə uyğun olan hüquq

Lex naturale  –  Təbii hüquq

Lex non scripta  –  Yazılmamış qanun

Lex ordinandi  –  Cinayətə baxılan yerin qanunu

Lex originis  –  Şəxsin doğulduğu yerin qanunu

Lex patriae  –  Vətəndaşlıq qanunu,öz ölkəsinin qanunu

Lex pecuniae  –  Pul sisteminə uyğun gələn hüquq

Lex personalis  –  Şəxsi qanun,hüquqi münasibətdə iştirak edən şəxsin qanunu

Lex posterior derogat priori  –  Sonradan hazırlanan qanun özündən əvvəlkini inkar edir

Lex semper certa  –  Qanun həmişə dəqiq (müəyyən) olur

Lex scripta  –  Yazılmış qanun

Lex specialis derogat generali  –  Fərdi qanun ümumi qanunu qəbul etmir

Lex voluntatis  –  İş zamanı tərəflər vasitəsilə seçilmiş qanun

Libertas  –  Azadlıq,hüquq,imtiyaz