Latın dili (24-cü dərs)

Latın dilində şəxs əvəzliklərinin 2 forması vardır : I şəxsin təki və cəmi, II şəxsin təki və cəmi. III şəxsin isə forması yoxdur,onun yerinə “o” işarə əvəzliyi istifadə edilir. Şəxs əvəzliklərinin forması bunlardır :

I şəxsin təki – ego – mən

I şəxsin cəmi – nos – biz

II şəxsin təki – tu – sən

II şəxsin cəmi – vos – siz

Şəxs əvəzliklərinin hallanması :

I şəxs               II şəxs

ego                   tu

mei                   tui

mihi (mi)           tibi

me                    te

me                    te

 

I şəxs                 II şəxs

nos                     vos

nostri (nostrum)   vestri (vestrum)

nobis                   vobis

nos                      vos

nobis                    vobis

Yadda saxlamaq lazımdır ki,latın dilində şəxs əvəzlikləri mübtəda rolunda çıxış edəndə cümlədə işlədilmir,o yalnız nəzərdə tutulur. Əgər mübtədanın üzərində məntiqi vurğu olarsa o zaman şəxs əvəzliyi yazılır. Məsələn :

Librum lego. – Mən kitab oxuyuram. (Şəx əvəzliyi işlənmir.)

Ego,lego,tu scribis. – Mən oxuyuram, sən yazırsan. (Şəxs əvəzliyi var.)

Bundan başqa “cum” – ilə bağlayıcısı şəxs əvəzliyinin “ablativus” – yerlik, çıxışlıq hal forması ilə həmişə bitişik yazılır. Məsələn :

mecum,tecum,nobiscum,vobiscum.

 

Latın dilində bəzi vacib ifadələr:

Error in verbis – Söz səhvi,sözlərdə qarşıya çıxan səhv

Est modus in rebus – Hər bir işin həddi olmalıdır

Et alias – Və başqaları

Et sequitur – Növbəti

Ex abrupto – Birdən,gözlənilmədən

Ex aequo et bono – Üzgörənlik, düzlükdən irəli gəlməyən

Ex altera parte – Digər tərəfdən, başqa sözlə

Ex cathedra – Papa kürsüsündən, xitabət kürsüsündən, tam səlahiyyətlə

Ex comitate – Nəzakət naminə

Ex contractu – Müqaviləyə əsasən

Ex defectu sanguinis – Varissiz

Ex facie – Aydındır

Ex facio – Faktiki olaraq

Ex facto ius oritur – Hüquq faktlardan yaranır

Ex hypothesi – Təqribən

Ex iure – Qanuna görə

Ex legibus – Qanuna əsasən

Ex more – Adətə görə

Ex necessitate rei – Zəruri halda

Ex officio – Vəzifə borcuna görə

Ex parte – Tərəflərdən birinin üstünlüyü ilə

Ex post facto – Əks tərəf, həyata keçəndən sonra

Ex tempore – Birbaşa

Ex turpi causa actio non oritur – Əsassız yerə iddia qaldırılmır

Exceptio doli – İddiaçının vicdansız hərəkətinə əsasən iddianın ləğv edilməsi

Exceptio rei iudicatae – Həll olunmuş işə qarşı etiraz etmək

Exempli gratia – Nümunələrə əsasən, faktlara söykənərək

Exitus letalis – Ölümlə nəticələnən iş

Experto credi – Sınanmış adama inanın

Experssum facit cessare tacitum – Aydın izah olunmuş fikir hər kəsi geri çəkilməyə məcbur edir

Expressis verbis – Ən vacib sözlərlə, tamamilə aydın

Extra ius – Qanundan kənar

Extremis malis extrema remedia – Ən kəskin pisliyə görə ən kəskin də cəza tədbiri görmə

Extra vires – Səlahiyyətdən kənar