Latın dili (22-ci dərs)

Sifət barədə dərsimiz davam edir..

Sonu “er“ şəkilçisi ilə bitən sifətlər isimlərdə olduğu kimi sonluğu sıfra bərabər olan sifətlərdir.Burada hallanma zamanı hal şəkilçiləri və yaxud cins şəkilçiləri birbaşa kişi cinsinin formasına əlavə edilir.Məsələn: liber,libera,liberum.

Kişi c.                    Qadın c.                    Orta c.

liber                       libera                        liberum

liberi                      liberae                       liberi

libero                     liberae                       libero

liberum                  liberam                      liberum

libero                     libera                         libero

Lakin isimlərdə olduğu kimi sifətlərin də bəzilərində hallanma zamanı “e“ saiti düşür. Məsələn: pulcher,pulchra,pulchrum.

Kişi c.                    Qadın c.                    Orta c.

pulcher                   pulchra                     pulchrum

pulchri                    pulchrae                    pulchri

pulchro                   pulchrae                    pulchro

pulchrum                pulchram                   pulchrum

pulchro                   pulchra                      pulchro

Yadda saxlamaq lazımdır ki,lüğətdə sifət kişi cinsində verilir,yanında isə qadın cinsinin və orta cinsin şəkilçiləri göstərilir.Sifətlərin qadın və ya orta cins formalarını düzəltmək üçün kişi cinsinin şəkilçisi müvafiq şəkilçilərlə əvəz edilir.Məsələn: carus,a,um  car-us,  car-um Liber,a,um,   liber,liber-a,liber-um.

Qeyd: Kökündə “e“saiti düşən sifətlərin lüğətdə hər üç cins forması tam verilir.Məsələn: niger, nigra, nigrum.

Latın dilində bəzi mühüm ifadələr:

Delirant reges plectuntur Achivi   –   Padşahın axmaqlığının əziyyətini xalq çəkər

Dementia   –   Ağıl zəifliyi

Deo volente   –   Allahın əmriylə

Desiderata pia   –   Xoş niyyət

Destruam et aedificabo   –   Sökərəm də,tikərəm də

Detentio   –   Mülkün sahibində deyil,

Deus ex maxina   –   Göydən düşmə,birdən-birə

Dicto annio   –   Nəzərdə tutulan ildə

Dictum – factum   –   Deyildi və edildi

Dies actionis exit   –   İddianın müddəti başa çatır

Dies ad quem   –   O günə qədər ki

Dies iuridicus   –   Məhkəmədə iştirak edilən gün

Dies non iuridicus   –   Məhkəmədə iştirak edilən gün

Dies a quo   –   …gündən etibarən

Differentia specifica   –   Görkəm fərqi

Dimidium plus toto   –   Az olsun,yaxşı olsun

Divide et impera   –   Parçala və hökmranlıq et

Divide ut regnas   –   Parçala ki,hökmranlıq edəsən (Makeavilli)

Divitae virum faciunt   –   Pul adam yaradır

Docendo discimus   –   Özgələri öyrətməklə özümüz də öyrənirik

Docta ignorantia   –   Təhsil almış insanların biliksizliyi Tanrıya da xoş getməz

Domnium   –   1) Mülkiyyət məsələlərində nəzarət etmə, 2) Ərazidə üstün olma

Dominus litis   –   Məhkəmə işləri üzrə vəkil

Dominium maris   –   Dənizdə hökmranlıq etmək

Domus propria-domus optima   –   Doğma evdən rahat yer yoxdur