Latın dili (16-cı dərs)

Bu gün felin daha bir forması olan əmr forması (İmperativus praesentis) barədə danışaca-ğıq.Latın dilində felin əmr forması yalnız ikinci şəxsin təki və cəmində işlənir.II şəxsin tək halının forması felin məsdər kökündən düzəlir.III qrupa aid olan fellərdə məsdər kökündəki “e“ saiti qalır.Məsələn:

Omare – bəzəmək                    orna! – bəzə!

Respondere – cavab vermək      responde! – cavab ver!

Scribere – yazmaq                     scribe – yaz!

Audiere – dinləmək                     audi! – dinlə!

Cəm halının forması isə fel kökünə “te“şəkilçisi artırmaqla düzəlir.Lakin III qrup fellə-rində fel kökündəki “e“saiti “i“saiti əvəz olunur.

Ornare – ornate!     Respondere – respondete!    Scribere – scribite!   Audire – audite!

Əmr formasının inkarı isə köməkçi “nole“felinin vasitəsilə düzəlir.Bu köməkçi fel “istə-mə,arzulama“kimi tərcümə edilir.İnkarı yaratmaq üçün köməkçi fel əmr formasının tək və ya cəm halında görülür,təsrif olunan fel isə məsdər formasında qalır.Məsələn:

Parare – hazırlamaq         noli parare! – nolite parare!

Tangere – toxunmaq        noli tangere! – nolite tangere!

Yeni ifadələr:

Cadit quaestio – Məsələ gündəlikdən çıxarılır.

Caesar ad Rubiconem – Sezar Rubikonun qonağıdır.(mühüm qərardan öncə)

Calumnia – Saxta ittiham

Caluminator – Böhtan atan

Calumniare fortiter,aliquid adhaerebit – Nə qədər çox böhtan atsan bir gün alınar

Canons ad audiendum iudicum – Müttəhimin məhkəməyə gətirilməsi üçün hakimin hökmü

Capias – Şəxsin və ya əmlakın məhkum edilməsi barədə hakimin hökmü

Capias ad respondedum – Qərarın yerinə yetirilməsi barədə hakimin hökmü

Capias extendi facias – Xəzinəyə,dövlətə olan borcun məcburi alınması üçün məhkəmə qərarı

Capitis deminutio – Hüquqların məhdudlaşdırılması,qismən və ya tam itirilməsi

Captatio benevolentiae – Etimad qazanmaq

Capite censi – Hər başa qoyulan qiymət

Carpe diem – Hər anı istifadə et

Carior est auro iuvenis

Casum sentit dominum

Casus – Hal,vəziyyət,bəhanə,təsadüf

Casus belli – Müharibəyə səbəb olan hadisə (bəhanə)

Casus delicti – Hüquq normalarının pozulması

Casus foederis – Sazişin bağlanması

Casus improvisus – Gözlənilməyən hadisəı

Casus a nullo praestatur – Təsadüfi hala görə heç kim məsuliyyət daşımır

Casus omissus – Qanunda və ya müqavilədə nəzərdə tutulmayan hal