Kimdir İnsan?-Fəlsəfi esse

Müəllif:Aytac Rəhimova

Kimdir insan?

Bədən quruluşuna,beyinin inkişafına,dik duruşuna,danışma qabiliyyətinə  görə digər canlılardan üstün olmasına baxmayaraq ,insanın varlığı hər kəsi maraqlandıran bir mövzudur. Bir çox insanlar bunu anlamadan, hətta bu sualı özlərinə vermədən belə yaşaya bilirlər.Əslində hər bir insan bununla maraqlanmalı,həyata nə üçün gəldiyini,niyə digər canlılardan fərqləndiyi və onlardan üstün olduğunu bilməyə,öyrənməyə çalışmalıdır.Hər bir insan özünün fərqində olmalı,insanı insan edən xüsusiyyətləri bilməlidir. Həmişə  özümə verdiyim suallardan biridə budur.Kimdir insan?

Ancaq insan öz mənasını varlıqda tapır,varlıq da öz bütövlüyünü və mənasını insanda tapır.Insan yarandığı andan etibarən əsrlər minilliklər  keçir ,bəşər yaşayış təcrübəsini artırır və kamilləşir.Insan əmək fəaliyyətində inkişaf edərək böyük nailiyyətlərə yiyələnir.Insan və təbiət ,insan və cəmiyyət bir-birindən ayrılmayan mefhumlardır.

Insan yarandılışı haqqında çox araşdırmalar olmuşdur.Alimlər insan haqqında bir çox fikirlər irəli sürmüşdür.Lakin ən böyük və ən yaxşı fikir isə insanın özü haqqında düşündüyü,özünü nə cür dərk etdiyi,nə cür başa düşdüyü ,yəni özü haqqında öz şəxsi  fikirlərdir.Insan özündə olan keyfiyyətləri ,qabiliyyətləri özü  kəşf edərək,bəşəriyyətdə varlığının səbəbini öyrənməlidir.Buna misal olaraq Şeksprin sözlərini göstərməkdə mümkündür <Insan necə də xariqüladə bir varlıqdır!Onda necə də böyük qabiliyyətlər gizlənmişdir!O,yaradılışın zinəti və bütün Yer üzünün tacıdır>

Doğurdanda belədir.Insan böyük bir  varlıqdır,hər şeyi dərk edə bilən,bir çox şeyə təsir edə bilən.Bunun üçün də varlığının dəyərini  bilməlidir.Bunları dərk etməyən insan,həyatının böyük bir  hissəsini boşa keçirmiş kimi olur.Dünyaya  gəlmək,bu dünyada  insan kimi yaşamaq bizlər üçün ən böyük şanslardan biridir və bu şansdan mümkün qədər istifadə etmək lazımdır.Həyatın mənası nədədir ?Yaradılışımızın səbəbi nədədir ,nə üçün varıq?

Bu suallar həyatımızın əsasını təşkil edir və cavabıda bizdədir.

Biz “insan” deyəndə ilk növbədə onun əxlaqını nəzərdı tuturuq.Əxlaqdan kənarda insan yoxdur,yalnız he yvan vardır.Insanın hər zaman başını uca edən şeylər arasında başlıca yeri əxlaq tutur.

Insanın ləyaqəti onun məqsədinə çatıb çatmaması ilə yox ,hansı məqsədə və hansı yolla getməsi ilə müəyyən olunur.Insanın mahiyyəti onun arzularında tazahür edir.

Insan hər zaman özünə diqqət etməli olan bir  varlıqdır.Bu cümləni hər mənada  başa düşmək lazımdır,insanın əxlaqı,danışığı ,düşüncəsi hər zaman ön planda tutulur.Insan yarandığı andan özünə xas olan xüsusiyyətləri ilə cəmiyyətdə  ki insanlardan  fərqlənməyə başlayır.Bu xüsusiyyətlər pis və yaxud yaxşı ola bilir.Onun formalaşdığı məkandan da çox şey asılıdır.Təbiətdə insanlar bir-birinə yaxın,vərdişlərinə görə isə bir-birindən uzaqdadır.ƏInsan özünü dərk etdikdən sonra müəyyən mənfi və  müsbətlərini də görə bilir və  sas odur ki,insan özündə ki  menfi xüsusiyyətləri aşkar edib onlardan uzaqlaşa bilsin,daima özünü tərbiyələndirə bilsin.Insanin ən böyük qələbəsi insanin özü üzərindəki qələbədir.Insan əsl insan sözünə layiq olmaq üçün yetərincə çaba sərf etməlidir.Insan istədiyi “insan” olmağı üçün heç vaxt gec deyildir.Həyatda yaşamaq üçün qarşısına məqsəd qoyan,yaşamaq üçün müəyyən çətinliklərdən keçən ,etdiyi yaxud etmədiyi səhvlərdən nəticə çıxaran,həyatının çətin anlarını daima xatırlayıb onlanlara baxmayaraq yaşaya bilən  ,hər pislik qarşısında yaxşı ola bilən,öz azadlığını qoruyub saxlaya bilən insan əsl insan adına laqyiqdir.Insan həyatını boşa keçirməməli ,etdiyi hər nir şeydən dərs çıxarmalıdır.Yaşama səbəbini öyrənməlidir.Sıfıra bənzər insanlar da vardır.Onlar hər zaman qarşılarında bir rəqəmə ehtiyac duyarlar.Insanın insan ola bilməsi üçün o rəqəmə ehtiyacı olmamalıdır. Insan demək,sadəcə insan kimi formalaşmaq deyildir.Görünüşdə hər kəs insandır,əsas insan ola bilməkdir.Insan daima içində sevgi ilə yaşamalıdır.Həyatın nəbzini tutaraq böyük nəaliyyətlərə imza ata bilməlidir.Yaşadığı həyatı sevə -sevə yaşamalıdır.Insan yaratdıqca ucalır,ucaldıqca isə daha yaxşı yaradır.Insan bir çox  çətinliklə qarşılaşa bilir,lakin hər bir çətinliyində öz gözəlliyi vardır,o,insanda mübarizlik ruhunu,ona qarşı getmək istıyini oyadır. Insan geniş anlayışdır.Bunu bir neçə cümlə ilə izah etməkdə  mümkünsüzdür.

Insan var dərya kimidir,baş vurdunss çıxmaq çətindir;insam var ki,divar kimidir ,qarşında durur və heçnə görə bilmirsən;insan da var ki, şüşə kimidir -dünyanı sənə göstərməyə çalışır.Hər şeyin mənası insandır.Bizlər fərqliliyimizin fərqinə varmalıyıq.Insan kimi formalaşmalıyıq və həyatın bizə verdiyi hər şeydən  yararlanmalıyıq,çünki həyat insanlara sadəcə bir dəfə verilir.Və bu bir bizim üçün çox önəmlidir.Yaradılışımız hər nə üçün olursa olsun,həyatı  doya-doya yaşamaq,məqsədlərimiz ə çatmaq bizim üçün hər şeydən əsaslı olmalıdır.Insan əgər insan qalacaqsa bunun səbəbini öyrənməlidir.Insan yarımçıqıdır,onun digər yarısı isə dünyadır.Yaşadığımız dünyada ,həyatımızın  bizim üçün dəyərli oldugu dərk edib onu  layiqincə yaşamaq hər birimizin vəzifəsidir.