Karib böhranı

 İkinci dünya müharibəsinin nəticələri həm böyük dövlətlər üçün,həm də ikinci və üçüncü dünya ölkələri üçün ağır olmuşdur.Bu ölkələr siyahısında öz etnoqrafiyası,musiqisi və teleserialları ilə yadda qalan Latın Amerikası ölkələri də var idi.XX əsrin 60-cı illərinin bu ölkələr üçün xüsusilə çətin olmasının səbəbi isə 1962-ci ilin payızında ABŞ-la Kuba və ABŞ-la SSRİ arasında ziddiyətlərin kəskinləşməsi nəticəsində baş verən Karib böhranı oldu.Bildiyimiz kimi SSRİ Kubaya Latın Amerikası regionunda strateji müttəfiqi kimi baxırdı.1962-ci ilin yayında Kubada gizli şəraitdə orta mənzilli raketlər yerləşdirmək istəyən SSRİ bu siyasəti ilə dünyanın digər super gücü olan ABŞ-a təsir etmək istəyirdi.Kubada yerləşdirilən raketlərin fəaliyyət radiusu ABŞ-ın bir neçə iri şəhərini əhatə edirdi.Lakin,çox keçmədi ki,“firavanlıq ölkəsi“bundan xəbər tutdu.Prezident C.Kennedi həmin raketlərin Kubadan çıxarılmasını tələb etdi.22 oktyabr tarixində ABŞ Kubanı həm dənizdən,həm də havadan təcrid etdi.Daha sonra Kuba sahillərinə 183 hərbi göndərən ABŞ bu gəmilərə 185000 dəniz piyadası yerləşdirmişdir.Bu mühasirənin səbəbi nə idi?Kubanı zəiflətməkmi? Yoox..Kuba onsuz da təklikdə güclü dövlət deyildi.Mühasirənin səbəbi SSRİ-nin müttəfiqi olan Kubaya digər ölkələrdən gələn yardıma maneə törətmək idi.
Bu Kuba və SSRİ-ni təslim etdimi? Etmədi..Kuba və SSRİ ABŞ-ın hərəkətlərini beynəlxalq hüquqa zidd hesab edərək onun iradəsinə tabe olmaq niyyətində deyildi.Bütün bu hadisələrin fonunda nüvə müharibəsinə çevrilə biləcək təhlükə yarandı. Sovet raketləri Kuba səmasında Amerikan təyyarəsini vurdu.ABŞ isə əlbəttə ki,bunu cavabsız qoymazdı..Öz silahlı qüvvələrini yüksək döyüş hazırlığı səviyyəsinə gətirən ABŞ-ın ardınca SSRİ və Varşava Müqaviləsi təşkilatına ardıcıl olan dövlətlər də tədbir gördü.Kuba ordusu da döyüş vəziyyətinə gətirildi.
24 oktyabr..Karib hövzəsindəki vəziyyət BMT Təhlükəsizlik Şurasında müzakirə olundu.Bu müzakirələrdə ABŞ SSRİ-ni Karibdə vəziyyəti qəsdən pisləşdirməkdə ittiham etdi.Bunu sübut etmək üçün o raketlərin yerləşdiyi bazaların səmadan çəkilmiş fotoşəkillərini nümayiş etdirdi.SSRİ isə müttəfiqini – Kubanı müdafiə etdi və raketlərin yerləşdirildiyini bildirdi.İclasda Ruminiya höküməti SSRİ və Kubanı müdafiə etmiş,BƏƏ və Qana ABŞ-ın hərəkətlərinin dəniz azadlığı prinsipinə zidd olduğunu,sülh və təhlükəsizlik üçün qorxu yaratdığını bəyan etdi.BMT-nin baş katibi U.Tan tərəfləri danışığa çağırdı.Böyük Britaniya ilk vaxtlar ABŞ-ın siyasətini dəstəkləsə də,sonrakı vaxtda həm Böyük Britaniya,həm Fransa,həm də İrlandiya SSRİ ilə ABŞ arasında danışıqlara tərəfdar olduqlarını bildirdilər.BMT Təhlükəsizlik Şurasının baş katibi SSRİ və ABŞ hökümətlərinə göndərmək üçün hazırlanan müraciət mətnini bəyəndi.Müraciətdə problemin həll yolları təklif olunurdu.Hər iki dövlət – həm ABŞ,həm də SSRİ bu müraciətə müsbət cavab verdi.28 oktyabrda SSRİ və ABŞ arasında məktub mübadiləsi baş verdi.
ABŞ hökümətinin Moskvaya göndərdiyi məktubda deyilirdi ki,Karib böhranının qısa vaxt ərzində siyasi vasitələrlə həlli beynəlxalq gərginliyin zəiflədilməsinə və tərksilah məsələlərinin həllinə kömək edə bilər.1962-ci il noyabrın 1-də SSRİ hökümətinin nümayəndələri danışıqlar üçün Nyu-Yorkda daha sonra Kubada oldular.Tərəflər arasındakı razılığa görə ABŞ höküməti 1962-ci il noyabrın 21-də Kubanın təcrid edilməsini ləğv etdi və Kubaya hücum etməyəcəyini bildirdi.Beləliklə,Karib böhranı siyasi-diplomatik vasitələrlə həll olundu.Dünya raket-nüvə müharibəsindən qurtuldu.

Müəllif : Fəridə Həmidzadə