Get more stuff like this
Subscribe to our mailing list and get interesting stuff and updates to your email inbox.
Thank you for subscribing.
Something went wrong.
XVII əsrin ikinci yarısına qədər İngiltərədə feodal qaydaları davam edirdi. İngiltərəni sülalə dəyişikliyi baş vermişdi. Kral hakimiyyəti xalqa zülm edirdi. Parlamentin buraxılmasından sonra yenidən mütləqiyyət bərpa edilmişdi. Xalq əlbət də bu hadisələrdən narahat idi. Çünki İngiltərə xalqı kraldan çox parlamentə güvənirdi. Bunun çox sadə açıqlaması var. Çünki parlament xalqın rifahını daha çox düşünürdü. Bəzən xalqın narazılığı nəticəsində vergiləri ləğv edir və ya azaldırdı. Kral isə daha qəddar idi. Öz mənafesi üçün vergilər qoyur, xalqa zülm edirdi. Artıq xalq üsyana hazırlaşırdı. Bunu görən I Karl üsyanın başlamaması üçün yenidən parlamenti çağırdı. Buna uzunmüddətli partlament deyirdilər. Bu parlament 13 il dayanmışdı. Əslində bəlkə də gülməli gələ bilər ki, 13 illik parlament necə uzunmüddətli adlana bilər? Amma İngiltərədə parlament və kral münasibətləri başqa ölkələrə baxsaq daha kəskin idi. Parlament elə çağırılan ildə bir sıra islahatlar apardı. Vergilər azaldıldı. Kral əlbət də bundan narazı idi. Və parlamentə qarşı çıxdı. Parlament bir qərar verdi. Bu qərara görə İcmalar Palatası yalnız özü özünü buraxa bilərdi. Artıq inqilab yaxınlaşırdı. Kral buna etiraz olaraq İcmalar Palatasının 5 üzvünü həbsə saldı. Parlament bu qərara etiraz etdi. Kral şimala qaçdı və parlamentə müharibə elan etdi. Və vətəndaş müharibəsi başladı. Müharibənin əvvəlində üstünlük kral və tərəfdarlarında idi. Amma bu zaman dövrəyə Kromvel girir. Kromvel dindar bir puritan idi. Puritanlar kimdi? Puritanlar təntənəli yas və kilsə mərasimlərini qarşı çıxan təriqət tərəfdarları idilər. Parlament Kromvelə yeni ordu yaratmaq göstərişi verdi. Və Kromvelin başçılığı altında parlament tərəftarları qələbələr qazanmağa başladı. Bunu da qeyd edək ki, parlament müharibədə özünə dost da tapmışdı. Bu Şotlandiya idi. Amma biraz qəliz məsələdi. Çünki əgər Şotlandiya parlament tərəfdarı idisə, niyə kral ilk ora qaçdı? Bu müəmma olaraq qalır. Düzdü, Şotlandiya böyük məbləğdə pul qarşılığında kralı parlamentə təhvil verdi. Müharibədə parlament qalib gəldi. Və Kromvel başa keçdi. Elə əsas məsələ də burada başlayır. Kromvel parlament tərəfdarı olmasına baxmayaraq hakimiyyətə gələndən sonra parlamenti sıxışdırmağa başladı. Gülməlidi. Parlament tərəfdarı parlamenti sıxışdırır. Bəs niyə? Bəlkə də Kromvelin məqsədi parlamentdən (demokratiyadan) istifadə edərək hakimiyyətə gəlmək idi. Müəmmalı məsələdi. Kromvel diktatorluq yaratdı. İndi belə bir sual yaranır. Kromvel diktatordu yoxsa demokrat? Buna isə siz qərar verin.
Müəllif: Ziya Kazımzadə
