Hər bir xalq öz dili ilə yaranır

Dil bir milləti digərindən ayıran ən vacib ünsürlərdən biridir.Dil vasitəsilə insan arzu və istəklərini,duyğu və düşüncələrini başa salır,bir növ özünü ifadə edir.Dil bir millətin tarix səhnəsinə çıxdığı andan formalaşmağa başlayır.Millətin mədəniyyətini,yaşayış tərzini göstərir.Azərbaycan dili dünyanın ən qədim dillərindən biridir.Məlum olduğu kimi hal-hazırda dünyada 6700-dən çox dil mövcuddur.Bunlardan yalnızca 5%-i fəal istifadə edilir və yaxşı sənədləşdirilib. Bununla yanaşı dünyada lider dillər adlandırılan dillərdə mövcuddur.İngilis,Rus, Çin və s.Bəs necə olurki,bir dil dünyəvi dil səviyyəsinə qalxa bilər? Təbii ki, göstərdiyim lider dillərdən heç biri bu ünvanı asant qazanmamışdır.Bəs bu prosses necə baş verir? Necə etməliyik ki, dilimiz zənginləşsin və dahada inkişaf edərək, lider dillər sırasına daxil olsun? Dil siyasəti özü-özlüyündə böyük bir siyasətdir.Müasir dövrdə ölkələr ordu ilə,silahla deyil,mədəniyyətlə,iqtisadiyyatla işğal edilir.Bu ilk baxışda gözə görünməyən,amma daha effektiv işğal prosesidir. Bir millətin yox olmasını istəyiriksə,onun mədəniyyətini,dilini əlindən almaq kifayətdir.Azərbaycan dili,Azərbaycan mədəniyyəti işğal altındadır.Gənc nəsil ilə köhnə nəsil arasında dərin bir uçurum yaranır.Azərbaycan gənci 50-80 il əvvəlki Azərbaycan dilin başa düşməz hala gəlmişdir.Qeyd etdiyim kimi dil ilə düşüncə arasında,düşüncə və mədəniyyəti inkişaf etdirmə arasında böyük bağlılıq vardır. Nə qədər çox söz bilirksə,düşüncəmizi ifadə etməyimiz o qədər asand olur.Buda öz növbəsində mədəniyyətin inkişafına gətirib çıxarır.Çox heyif ki,dilin pozulması ilə düşüncə və mədəniyyətin inkişafında xarici sözlərdən çox istifadə etməklə təq-lidçilik yaranır.Artıq özümüz olmuruq! Başqalaşarıq! Məlum olduğu kimi millətlər və mədəniyyətlər arasında qarşılıqlı alış verişlər vardır.Bu əlaqələr nəticəsində təəssüf ki, dillərdə dəyişməyə,pozulmağa başlıyır.Hal-hazırki,dövrdə ölkəmizdə ən geniş yayılmış dillərdən biri Rus dilidir.Təbii ki,bu dili eləcədə digər əcnəbi dilləri öyrənmək hər bir şəxs üçün vacibdir.Amma müəyyən çərçivə daxilində. Bu dilin inkişafı o həddə çatıbki,hətda küçədə,öz evində belə bəzi azərbaycanlılar bir-birilə rusca danışır.Əksəriyyət obyektlətin plakatları,reklam afişaları,maqazin adları demək olarki,əcnəbi dilində yazılır.Öz doğma küçələrimizdə gəzəndə “Hər-halda bura Bakı deyil”deyəsi gəlir insanın.Məhz bu digər ölkələrin dil siyasətidir.Təəssüf-lər olsunki,bu siyasəti olduqca az insan başa düşür və öz doğma küçələrində,öz doğma Vətəndaşı ilə öz dilində,öz ləhcəsində danışmağı utandırıcı hal hesab edir. Yenə təəssüfki,bu hal böyüklərdə daha artıqdı.Bəli! məhz elə böyüklərdə.Çoxları düşünürki,dilin daxili qaydalarını pozan gənclikdir.Lakin yadda saxlamaq lazımdır-ki,o gəncliyi yetişdirən,ona tərbiyə verən məhz yaşlı nəsldir.5-6 yaşlı uşağa Ana,Ata sözü yerinə “Mama” , “Papa” sözü öyrədən yaşlı nəsil.Bəlkədə bunu mədəniyyət nümunəsi qəbul edirlər .Lakin bu bir siyasətdir.Bu siyasətin əsasında dövlətin parçalanması dayanır.Bizim –Azərbaycan gəncliyinin əsas məqsədi hər yerdə xüsusilə bizi mədəniyyətsizliklə ittiham edən,lakin mədəniyyəti bizdən aldığını unudan xalqlara öz sözümüzlə,öz doğma dilimizlə cavab vermək,onları susdurmaqdır.Bunun üçün həm gənc nəsil,həmdə yaşlı nəsil səylə çalışmalıdır. Təbii ki,hər bir dil-dünyaya bir baxışdır.Dil dünyanı başa düşməyə,onu anlamağa kömək edir.Lakin müasir dövrdə dilşünaslar xəbərdarlıq edir ki, “Hər hansı bir dilin itirilməsi ilə biz yalnız özümüzün bir hissəsini yox,bütöv bəşəriyyət tarixini itirmiş olacayıq”.Biz öz daxilimizdə belə öz dilimizdə danışmasaq,dilin dünya səviyyəsində inkişaf etdiyini gözləmək mənasızdır.Mənim gənc nəslin adından yaşlı nəsildən bir xahişim var.Övladlarınıza öz dilimizi,öz adətimizi öyrədin.Onlara mübariz olmağı,vətənpərvər olmağı öyrədin.Özünüz bütün bunlara əməl edinki,gənc nəsil sizdən örnək ala bilsin.Corc Bernardın dediyi kimi: “Öz dilini bilməyən,başqa dil öyrənə bilməz”.

Quliyeva Müşfiqə Müşfiq qızı
Azərbaycan Dövlət Pedoqoji Üniversiteti- Tarix və Coğrafiya fakültəsi, Tarix müəllimliyi 2-ci kurs