Barokko dövrü.

Avropa da Renessans və Modernizm dövrünün arasında Barokko və Maarifçilik hərəkatı xüsusi qeyd etmək qərarına gəldik.Çünki əksər hallarda Renessansdan birbaşa Modernizmə keçilən zaman filosofların anidən bu qədər inkişaf etmə səbəbini anlaya bilmirik.Renessansda filosoflar kilsə qanunlarından,humanizm və fəlsəfəni digər elmlərlə sintez etdiyi görürük və dərhəl Modernizmə keçərək filosofların “anidən” fərqli bir mövqe nümayiş etdirdiklərini görürük.Bir sözlə,iki dövrün arasındakı boşluq sayəsində cərəyanları əlaqələndirə bilmirik?.Barokko XVII,Maarifçilik dövrü isə XVIII əsrlərin məhsulu hesab edilir.
Barokko dönəmi sadə dildə desək,bir-birinə əks olan şeylərin mübarizəsi və ya birliyindən bəhs edilən bir tarixi gedişatdır.Ən çox özünü incəsənət,musiqi və memarlıqda əks etdirən Barokko mədəniyyətinin ən məhşur iki tezisi(latınca deyərdilər,çünki XIV əsrdən etibarən filosoflar Roma mədəniyyətini bərpa etməyə başlamışdılar) var idi:
1.Latın şairi Horatiusun “Odessa” şeirindəki “Carpe diem”(anı yaşa) ifadəsi
2.Latın nəzəri fikiri olan “Memento mori”(öləcəyini unutma!)
Barokkonun ən unikal fəlsəfi cərəyan olmasını məhz bu iki fikirlə anlamaq çümkün olar?.Həm ləzzətlə yaşa,həm də öləcəkSən-deyən bu cərəyan orta həddi göstərməyə çalışırdı.Barokko “ziddiyyətini” Şekspirin “Hamleti” həll edir.
“Ölüm,ya olum,sual budur bu!”-deyən Hamletə görə həyatın məhdud olmağı insanı narahat etməlidir.
Barokko cərəyanın əsas iki nəhəng filosofları isə Rene Dekart(bəli,yenə Dekart? ,çünki modern fəlsəfənin atasıdır.)və Barux Spinozadur.Ədəbiyyat yönümlü Barokko isə Uilyam Şekspirin rəhbərliyi altında cərəyan edirdi.
Öncəki məqalələrimizdən birində ətraflı düşündüyümüz Spektizm cərayanının filosoflarında olan Rene Dekart fəlsəfi fikirləri sistemləşdirən dahilərdən hesab olunur.”Həqiqətə yanlız və yanlız şübhə edərək qovuşmaq olar”-deyən Dekart əvvəlvə öz varlığına şübhə ilə yanaşmışdır.Sonda isə hamımıza məlum olan “Düşünürəmsə,deməli,varam”(Cogito,ergo sum) fikrinə gəlmişdir.Amma bizim üçün burda tam şübhəli bir sual yaranır:Düşündüyünə görə var,yoxsa Var olduğuna görə düşünür?O zaman Dekart yanlışmı nəticəyə gəlmişdi?
Digər filosof isə Barux Spinozadır.Spinoza yeganə filosoflardan biridir ki,nəinki xristianlığı birbaşa olaraq İncili tənqid etmişdir.Dinlərə qarşı başqa fikirlərinə görə yəhudi icmasından xaric edilmişdir.Bu cür təfəkkür tərzinə görə ailəsi Spinozanı tərk etmiş və varislikdən məhrum etməyə çalışmışdır.Tanrını xristianlıq və iudazimlə deyil,zəkayla sevməyi üstün tutan Spinoza fəlsəfi sistemin mərkəzini məhz Tanrı hesab edir.
Məhz bu fikrinə görə onu pantesit hesab edirik.
Spinozanın bu gündə aktuallığını itirməyən “Tanrı və Talehimiz” mövzunda sizləri tam aydınladacaq fikirləri sübuta yetirib.Ona görə əvvəlcə hər şey Tanrının iradəsi daxilindədir,amma kukla oynadan birisi deyil.Modern filosoflar Spinozanın bu fikrini belə izah edirlər:
….Sən maşını istədiyin sürət və yol şəraətində sürə bilirSən.Amma maşınında bir dəmir olduğunu və öz mexanizminə uyğun hərəkət etdiyini unutmamalısan.Məsələn Sənin maşının suyun için də üzə bilməz.
Yəni Sən azadsan,amma öz çərçivəndə..
O zaman belə deyə bilərik:Sən istədiyin paltarı,maşını ala bilmirSən.Hətta istədiyin adamla ailə belə qura bilmirSən…
Çünki Sənə təqdim olunan insanların arasından seçirSən.Amma daha yaxşıları var,amma Sənə təqdim olunmayıb.Məsələn Səninlə eyni bölgədə yaşamır və ya heç bir zaman qarşılaşmamısınız.Tanrı hadisələrini,Sən isə yanlız və yanlız mövqeyini seçirSən.
O zaman unutmayın ki,istədiyiniz şeyləri deyil,sadəcə Tanrının qarşımıza çıxardığı şeyləri seçə bilirik.(Bu gün daha çox FəlsəfələməliSən)

1.Rene Dekartla bağlı sualı cavablayın
2.Ölümlü dünyayla Həzzin sərhəddi nədir?
3.İndi gördünüzmü sadəcə qarşınıza çıxarılan şeyləri seçirsiniz?