Get more stuff like this
Subscribe to our mailing list and get interesting stuff and updates to your email inbox.
Thank you for subscribing.
Something went wrong.
Avropada fəlsəfə yaranır,inkişaf edir,cərəyanlar yaranır.Bəs Şərq nə işlə məşğul idi??
Bunlara görə məqalələrimizi artıq həm Qərb,həm də Şərq filosof və cərəyanlarına həsr edəcəyik.Antik dönəm Avropa tarixi şəxsiyyətlərini tanıdıq,indi isə Şərq fəlsəfəsinin qədim dövrünə başlamağın zamanıdır.Zaman cəhətdən(IV-III minillik) Fəlsəfə Şərqdə yaransa da,Qərbdə bu fikirlər sistemli şəkildə təşkil olunmuşdur.
Qədim Misir,Babilistan və ölkəmizdə ilk fəlsəfi fikirlər dini-mifoloji zəmində yaranaraq əsasən təbiətin idarə mexanizmi və xeyir-şər müstəvisində cərəyan edirdi.Halbuki cərəyanların və fəlsəfi məktəblərin yaranması isə məhz Çin və Hindistana “təsadüf” edir.
Azərbaycanda fəlsəfə hərəkatı Zərdüştlük diniylə başlanıb.Rahat olun,mühazirələrdə səslənən xeyir-şər münasibətlərdən danışmayacayıq?
Zərdüştlük fəlsəfə tarixində elə bir problemi həll etdi ki,bu yolu Avropa XVII əsrdə Rene Dekartın “əliylə” kəşf etdi.Materializm(hər şeyin maddədən yarandığını deyən cərəyan) və İdealizm (hər şey ideyadan,bir növ görünməz şeydən yarandığını deyən cərəyandır) adlı iki nəhəng cərəyan ruhun yoxsa bədənin əsl mövcud olduğunu sualını əsrlərlə araşdırırdı.Halbuki eradan əvvəl Zərdüştlük də hər ikisinin bir-biriylə əlaqəsi izah edilmişdir.Sadəcə Rene Dekartın sponsoru,Zərdüştdə yox idi?
Ruhla bədənin əlaqəsi var yoxsa eyni varlıqlardır?
Şərqimizin Hindistan və Çinində fəlsəfə daha sistemli və yazılı şəkildə mövcud olub.
Hind mədəniyyətinə “məxsus” fəlsəfi fikirlər “Veda”adlı ədəbiyyatda toplanıb.Əsasən mənəvi tərəqqi,Tanri və ruh,qayıdış kimi məsələlərə toxunulur.
Hindisanın əsas cərəyanları bunlardır;
1.Sаnкhyа-Sənin həyatın iki yerdən başlanır.Maddi və mənəvi.Hansına başladığının fərqindəSən?
2.Vаyşеşiка-Tanrı hər şeyi vardan var edə bilər.Yoxu var edibmi,hər şeyi elə ondan yaratsın?
3.Çaynizm-Ruhun bədəndən tam müstəqil olması üçün maddi ləzzətlərdən uzaqlaşmaq gərəkdir.Nədir maddi ləzzətlər?
4.Buddizm-Son cərəyan olub axirətə getməzdən əvvəl əzablardan xilas olmaq gərəkdir-deyə düşünürdülər.
Şərqin növbəti cərəyanları isə Çində mövcud idi.Fəzasın da “Sərhədsiz ruh”,materiya,həyatdan sonrakı dönəm kimi mövzulara dair yetərincə məktəblər var.
1.Konfutsi-Yaradılan kimi Sənə “Sərhədsiz ruh” tərəfindən bilgi və istiqamət verilir.Kimdir “Sərhədsiz ruh”?
2.Maozim-Alın yazısını qətiyyətlə inkar edərək bunu yanlız Tanrının iradəsiylə bağlayırdılar.Talehmi?
3.Daosizm-Tam Konfutsi təlimlərinin əleyhinə yaranmış məktəb olaraq iddia edirdilər ki,kainati yaradan deyil,Dao (hər varlığın Öz içi) idarə edir.Torpaq öz işini görürsə,Tanrıya nə gərək?
Çalışdım ki,Şərq də və eləcə də ölkəmizdə də fəlsəfənin olduğunu göstərim.
Suallardan yayına bilərSən,hətta yanlış cavab verə bilərSən,amma unutma gec-tez hər biriylə qarşılaşacaqsan?
Heç inkar etmədən təsdiq etmək olarmı?
İçindəki şeyləri yenidən emal edərək ola bilərmi?
Cavablar ela idi,xeyli düşündürdü şəmsi
İnkar və təsdiq məsələsi duyğu üzvlərinə və bilgiyə dayanır. Məsələn, bir əşyanın və ya varlığın movcud olub olmamasını təsdiq və ya inkar etmək üçün ya onlari görməliyik, eşitməliyik, hiss etməliyik vəs., ya da onları oxuduğumuz və ya əldə etdiyimiz bilgi əsasında dərk etməliyik. Əgər bir əşyanın və ya varlığın movcudluğunu dəqiq biliriksə yəni ortada şübhə yoxdursa bu zamab inkar etmədən təsdiq etmək olar. Əgər ortada şübhə oyandıran və dəqiq bilinməyən məsələ varsa bunu inkar edib, sonralar araşdırmalarımız və əldə etdiyimiz bilgilər əsasında təsdiq edə bilərik. Yəni inkar etmədən təsdiq etmək mümkündür.