Cəmiyyət psixologiyası və qərarlara təsiri

Hər birimizin bildiyi kimi yaradılış etibarilə insana şüur, məntiq, analitik düşünmə qabiliyyəti bəxş edilmişdir. Bütün bu xüsusiyyətlər insanda ən əsası bir funksiyanı yerinə yetirmək üçün var: qərar vermək.

Hər bir insan qərar vermək qabiliyyətinə malikdir, bu qəraraların nə qədər doğru, nə qədər yanlış olması isə  hələlik mövzumuza daxil deyil. Sizin bu dərgiyə maraq göstərməniz, almanız və hal-hazırda bu məqaləni oxumanız hamısı sizin verdiyiniz qərarların nəticəsidir.

Əsas sual isə burda yaranır:  Bu qədər güclü qərar vermə bacarığınızın olmasına, baxmayaraq, qərarlarınızın nə qədərini öz sərbəst iradənizlə verirsiniz?            [Cavabınızı qeyd edin]

Normal olaraq ağlınıza gələn cavab bu olacaqdır: “Qərarlarımın əksəriyyətini özüm verirəm”. Lakin burda almaq istədiyim cavab qərarlarınıza təsir edən amillər və hansı amilin nə dərəcədə təsir etdiyidir.  Bugünkü mövzumuz qərar verərkən cəmiyyətin bu qərarlarda nə qədər təsiri olduğu haqqındadır. Xalq arasında buna “filankəs nə deyər?” də deyilir.

Təsir edən cəmiyyətə kimlər daxildir:

Bəs yuxarıda vurğuladığımız cəmiyyətə kimlər daxildir, cəmiyyətin hansı üzvləri qərarlarımıza təsir edir? -Hər kəs… Qərarlarımız haqqında fikir yürütmək qabiliyyəti olan hər bir kəsin onlar üzərində müəyyən qədər təsiri var.

         Cəmiyyət necə təsir edir:

Fərz edin ki, Azərbaycan rayonlarının birində- öz adətlərini qoruyub saxlayan bir kənddə yaşayırsınız. Şəhərə gəlirsiniz və burda yaşıdlarınızın geyim tərzinə baxırsız və xoşunuza gəlir. Misalçün, parlaq rəngli qırmızı bir köynək bəyənir və alırsınız. Kəndə qayıdıb həmin köynəyi orda geyinəndə sadəcə ordakıların “vərdiş” etmədiyi tərzdə olduğunuz üçün sizi qınayacaqlar (mütləqdir ki, çox az da olsa bəyənənlər də olacaqdır). Və siz artıq bu qınaqlara məruz qalmamaq üçün ilk öncə paltarınızı, zövqünüzü, sonra isə düşüncə tərzinizi tamamilə dəyişməyə məcbur olacaqsınız. Bu, cəmiyyətin mənfi təsirinə bir misaldır. Vərdiş sözünü dırnaq içərisində yazmağımın səbəbi isə bundan ibarətdir: Yaşından asılı olmayaraq hər kəs hər zaman bəyəndiyini, gözünün alışdığını ətrafda görmək istəyir. Və illər boyu görülənin kənarına çıxılanda, necə ki nənələr telefona şeytan əməli deyir, cəmiyyət də yeniliyin pis olacağını düşünür, özünümüdafiə kimi yeniliyi qınaq obyektinə çevirirlər.

Amma cəmiyyət qınağı heç də həmişə pis deyil, yenilik, müasirlik adı ilə türkçülük adət-ənənələrini yox etməyə çalışan qüvvələrə qarşı cəmiyyətimiz bir nömrəli silahdır.

Bəs bu mənfi qınaqlara qarşı nə etməli:

Doğru bildiyinizin ardınca getməkdən çəkinməyin. Nə qədər sizi qınasalar da, qeybət etsələr də, haqqınızda nəsə uydursalar da, “paltarınızı”, zövqünüzü, özünüzü heç vaxt dəyişməyin, bacardığınız qədər haqlı olduğunuzu müdafiə edin. Öz fikir və qərarlarınız ön planda olsun, həyatınızı onlar formalaşdırsın, ikinci olaraq başqalarının fikirlərini dəyərləndirin.

Fəlsəfə və psixologiya bölməsinə bu mövzu ilə başlamağımızın səbəbi də bununla bağlıdır: bu dərgini yaratmaqda məqsədimiz var idi, buna görə öz fikir və qərarlarımızla başladıq, sizdən gələcəklər ilə daha da inkişaf edəcəyik.

Vüqar Rahimli