Biz ki…

Mete xan (Oğuz xaqan ) m.ö 234-cü ildə doğulmuşdur. Uşaq vaxtlarından yaxşı hərbi təlim almışdır. Türk tayfaları və bəyləri tərəfindən hörmət görümüş və sevilmişdir. Türk adət-ənənəsinə görə dövlətin gələcək varisi mütləq  Xaqanın  türk qadınından olan böyük oğlu olmalı idi. Gənc Mete illər ötdükcə atasının bu ənənəni pozacağını və gələcəkdə ələ düşəcək hər hansı bir fürsətdə onu öldürüləcəyini təxmin edirdi. Məhz bu səbəbə görə o, bir gün atasının yanına gəlib ondan bir miqdar əsgər istədi. Atası ilk öncə buna razı oldu, ancaq Çinli həyat yoldaşı xaqana  Metenin ordunu bir başa onun öz üstünə doğru yönəldəcəyini bildirdi. Xaqan ilk öncə buna məhəl qoymadı. Lakin Çindən olan qadın  xaqanı razı salmağı bacardı. Xaqan isə Meteyə uşaqlardan ibarət olan bir qrup verdi. Mete isə ağıllı davranaraq həmin uşaqları kiçik yaşdan özünə sadiq və nizamlı şəkildə yetişdirdi.

Mete xan səs çıxardan oxun da yaradıcısıdır. Bu ox bəzi köçəri tayfalar tərəfindən “çavuş oxu” kimi də tanınır.

Bir dəfə Mete xan yetişdirdiyi döyüşçülərin ona nə qədər bağlı olduğunu yoxlamaq üçün oxunu atına atır və hər kəsin də belə etməsini əmr edir. Bəzi döyüşçülər tərəddüd içində qalırlar və oxu atmırlar.  Mete xan isə daha sonra oxunu həmin döyüşçülərə doğru çevirir və döyüşçülər bunu edirlər. Rəvayətə görə, məhz o, gözəl həyat yoldaşına da ox ataraq döyüşçülərinin sadiqliyini yoxlamışdır. Döyüşçülərinin gücündən və sədaqətindən tam əmin olan Mete atası ovda olarkən onu izləmiş və oxunu ona tərəf çevirmiş bunu görən döyüşçüləri də oxlarını Teoman  xaqana  çevirmişlər və  xaqanı  öldürmüşlər.

Mete m.ö 209-cu ildə Hun xaqanı olmuşdur. O, əvvəllər döyüş zamanı yaranan kiçik qrupları dağıdır və türk tayfalarından ibarət nizami ordu yaradır. Atlılardan ibarət olan döyüşçülərinin sayın düşmənə az göstərmək üçün onları qruplara bölürdü. Verilən bilgilərə görə tayfalar atların rənginə görə bölünürdülər. Hər bir atın rənginə uyğun olaraq  ordunu düzənliklərdə  yerləşdirirdi. Mete xan ilk nizami ordunun qurucusu kimi ilk toplantıların da yaradıcısıdır. O, keçilməz bilinən Çin səddini asanlıqla keçərək Çinə yürüşlər etmiş və Çini xəraca bağlamışdır. Onun xaqanlığı dövründə ölkənin sərhədləri  Yapon dənizindən İrtış çayına, Sibir buzlaqlarından Tibet və çağdaş Pakistan ərazisinin güneyinə qədər uzanırdı. Mete xaqanla bağlı bir çox dastanlar və rəvayətlər  vardır. Mete xaqan m.ö 174-cü ildə vəfat etmişdir.

Mete hər şeydən öncə biz türklərə böyük dövlətlər qurmağı öyrətmiş, türk birliyinin önəmini vurğulamışdır. Yüzilliklər boyu dünyaya hökm edən biz türklər isə indi çox ağır durumdayıq. Azərbaycanın Qarabağ, Güney Azərbaycan və digər torpaqları əlindən alınmışdır. Urmiya gölünün quruması və ya məqsədli şəkildə qurudulması isə bütün region üçün təhlükəlidir. Türkiyənin Quzey Kipr və terror problemi var. Qırğızıstan və Özbəkistan isə mübahisəli ərazilərə görə bir-birləri ilə problemlər yaşayırlar. Qanı qanımızdan, dini dinimizdən olan Uyğur qardaşlarımız isə yüzillərdir ki, Çinin basqısı və qətliamları altında yaşayırlar. Sibir, Tuva, Tatar və s.  türkləri isə Rusiyanın əsarəti altındadır. Bilgə xaqan zamanında nə gözəl buyurmuş “Türkdən qul, kölə olmaz”.  Biz ki, alınmaz sanılan  Konstantinapolu fəth edənlərin nəvələriyik. Biz ki,  Çinlilərə Çin səddini inşa etdirməyə məcbur edənlərin soyundanıq. Biz ki, Tanrının izni ilə Məkkəni üç dəfə fəth edənlərin soyundanıq. Bəs nəyə görə Qarabağdan uzağıq? Bəs nəyə görə Təbrizdən, Mosuldan, Tiflisdən, Dərbənddən və bir çox şəhərlərimizdən uzağıq? Bu gün bütün bu olanları ulularımız görsəydi bizə nə deyərdilər? Bizə vahid Azərbaycan buraxan  Şah Xətayi nə deyərdi? Biz ki, qutsal Quran-i Kərimdə adı keçən xalqıq. Biz Tanrının Gündoğarda yaradıb Günbatara doğru istiqamətləndirdiyi, hər çağda dövlət qurmağı bəxş etdiyi xalqıq. Zaman birlik zamanıdır. 350 milyon ulus bir olub Turan ittifaqını qurmalı və yenidən dünyaya hökm etməlidir. Unutmayaq ki, bir türk dünyaya bədəldir (M.K. Atatürk)

 Nağı Səfərov