Bir xalatın sehri

2017-ci il…Rəşid və Zərifə İyo Kiyo babanın onlara bəxş etdiyi sehirli xalatı geyinərək keçmişə səyahət edirlər..

-Rəşid,səncə “Sonuncu əsr” dərgisinin oxucuları üçün dəyərli məlumatlar əldə edə biləcəyik?
-Əlbəttə,Zərifə..Onlar bizim məqaləni oxusalar keçmişə bizimlə birgə səyahət edə biləcəklər..
-Elə isə getdik keçmişə…

Uzun bir yol gedən Rəşid və Zərifə nəhayət ki,keçmişə.çatırlar..Onlar qədim Oğuz elindədirlər.Budur,Bamsı Beyrək və Banuçiçək güləşirlər..Banuçiçəyin geyimində isə fərqlilik gözə çarpır..Sən demə qadınlar keçmiş zamanda heç də yalnız ətək geyinmirmişlər..Onlar şalvarlardan istifadə edərək gündəlik yaşamlarını daha rahat bir şəkildə sürürmüşlər..Onu da qeyd etmək lazımdır ki,şalvar ilk zamanlar məhz qadınların geyinməsi üçün hazırlanmışdır..
Oğuz elində Rəşid və Zərifəni bir nurani baba dindirir..Baba onlara baxaraq “qədəh” deyərək heyrətlənir..Gənclər ilk başda babanın bu reaksiyasına təəccüblənsələr də sonra filoloji bilikləri onlara kömək etmiş olur..Axı,qədim zamanlarda bu söz “ayaq” mənasında işlənirdi..Rəşid və Zərifənin müasir ayyaqqabıları nurani qocanı heyrətləndirmişdi..
Keçmiş bir az daha “irəliləyir”.. Artıq “səyyahlarımız” 14-cü əsrdədir..Nəsimi “Ayrılır” qəzəlini yazaraq gənclərə oxuyur..
“Ey,müsəlmanlar bu gün ol-yari pünhan ayrılır..” deyən kimi Zərifənin diqqətini Nəsiminin qulağındakı sırğa cəlb edir..
“Siz…Siz..Bundan istifadə edirsiniz?”deyən Zərifəni görən Nəsimi gülümsəyərək “bundan hər birimiz istifadə edirk” cavabını verir..Bəli,müasir zamanda bir çoxlarımız bunu qəbul edə bilməsək də,qadınların istifadə etdiyi sırğanı keçmiş zamanlarda kişilər istifadə edirmiş..Bu onun cəmiyyətdə yüksək məqamının təzahürü imiş..
Rəşid və Zərifə bir neçə dəqiqə sonra 16-cı əsrdədirlər..Çənlibeldə Qoç Koroğlu öz dəlilərini haraylayır..Bu dəfə isə gənclər təəccüblənmir.Çünki,bu dastanı onlar məktəb illərindən öyrənmiş,”dəli” ifadəsinin isə keçmişdə “igid,ər” mənasında işləndiyini bilirdilər..
Zərifə bu dəfə 2 əsr “irəliləyərək” Qərbi Avropaya səyahət etmək fikrinə düşür..Hər iki gənc Yeni dövr (18-ci əsr) Avropasının sarayındadırlar..Saraydakı kişilərin geyimi diqqət çəkir..Belə ki,onlar hündürdaban ayaqqabı,uzun corab geyinmiş,baş örtüyü kimi isə böyük pariklərdən yararlanmışdılar.Günümüz ilə təzad təşkil edən haldır..Bütün bunlar hal-hazırda xanımların həyat tərzinə daxil olmuşdur..
Avropanın saraylarında gəzdikdən sonra gənclər yenə Şərqə geri dönürlər..Divarlardan asılan xalçalar onlara qəribə gəlmir.Çünki,bu gün də bu hal bəzi yerlərdə davam etməkdədir..Fərqli olan isə başqa şeydir..Keçmişdə xalçalar yalnız divara vurular,yerə sərilməzdi..(Əvəzində palazlardan istifadə olunurdu.)
“Səyahət”ləri bitən gənclər geri dönərək öz təəssüratlarını “Sonuncu əsr” dərgisinin idarə heyəti ilə bölüşür və dərginin yeni sayının çapını böyük səbrsizliklə gözləyirlər..

Müəllif : Fəridə Həmidzadə