Get more stuff like this
Subscribe to our mailing list and get interesting stuff and updates to your email inbox.
Thank you for subscribing.
Something went wrong.
Ölkəmizin düşdüyü çətin vəziyyət II Şah Təhmasibi ixtiyarında olan bütün qüvvələri toplamağa vadar etdi.O Türk Əfşar boyundan olan hərbi birləşmələri öz ətrafında birləşdirən,özünü “Təhmasibqulu xan“ adlandıran Nadir xanı öz tərəfinə çəkib onu bütün Səfəvi qoşunlarının başçısı təyin etdi.Şahın əmri ilə Nadir xan Əfşar 1729-cu ildə İsfahanı əfqanlardan geri aldı.Növbəti il Şah Təhmasib əvvəl Təbriz,sonra isə Ərdəbili Osmanlı qoşunlarından azad etdi.1731-ci ildə II Təhmasib İrəvan və Naxçıvanı geri qaytarmaq uğrunda Osmanlı ilə mübarizə aparsa da,bu uğursuzluqla nəticələndi.1732-ci ildə II Təhmasib Osmanlı ilə Kirmanşah sülhünü bağladı.Şamaxı,Gəncə,Kartli-Kaxetiya və İrəvan Osmanlıda qalırdı.Araz sərhəd olmaqla,Həmədan,Kirmanşah,Ərdəbil və Təbriz Səfəvilərə qaytarıldı.
XVIII əsrin 30-cu illərində Rusiya da bölgədə çətin vəziyyətdəidi. Burada saxlanılan qoşun Terek çayından Rəştədək ərazini tam nəzarətdə saxlamaq imkanında deyildi,üstəlik iqlim şəraitindən və xəstəliklərdən rus ordusu 120-130 min nəfər itki vermişdi.Rusiyanın Xəzərsahili bölgələrdə illik xərci bir milyondan çox olduğu halda,gəliri 250 min manatdan yuxarı qalxmırdı.Rusiya çalışırdı ki,rusların tərk edəcəyi ərazilər müəyyən imtiyazlar qazanmaqla,Səfəvilərin hakimiyyəti altına keçsin və Osmanlılar bölgədən hökmən çıxarılsın. 1732-ci ildə Rusiya ilə Səfəvilər arasında bağlanan Rəşt müqaviləsinə görə Rusiya müqavilənin təsdiqindən 5 ay sonra Kürdən cənubdakı Xəzərsahili vilayətləri Səfəvilərə qaytarırdı. Rusiya Kürdən şimaldakı Xəzərsahili bölgələri isə yalnız Osmanlının tutduğu bütün əraziləri Səfəvilər geri alandan sonra qaytarmağı öhdəsinə götürürdü. Əvəzində Səfəvilər rus tacirlərinə Azərbaycandan və digər yerlərdə gömrüksüz ticarət hüququ verirdi və şah gürcü çarı VI Vaxtanqın taxtına qayıtmasını təmin etməli idi.
Nadir xanın savaşlarda böyük şöhrət qazanması,hərbi və dövlətə aid digər idarə işlərində II Təhmasiblə məsləhətləşmədən özbaşına qərarlar qəbul etməsi siyasi böhrana səbəb oldu. Nadir xan Kirmanşah sülhündən narazı qaldığını bəhanə edərək 1732-ci il 22 avqustda II Şah Təhmasibi taxtdan saldı və onun 3 aylıq oğlunu III Abbası adı ilə şah elan etdi.Özü isə şahın vəkili kimi dövləti təkbaşına idarə etməyə başladı.1733-cü il Bağdad döyüşündə Osmanlılara qalib gələn Nadir onlarla həm də eyniadlı müqavilə bağladı.Müqaviləyə görə, Osmanlılar son on ildə Səfəvilərdən qopartdıqları bütün torpaqları geri qaytarmalı və dövlətin sərhədləri 1639-cu il müqaviləsinin şərtləri daxilində bərpa edilməli idi.Osmanlılar müqaviləyə qismən əməl etdilər.Nadir xan 1734-cü ildə Şirvana hücum edərək Şamaxını Osmanlılardan aldı və şəhər əhalisinin bir hissəsini Ağsu çayı sahilinə köçürdü ki,bu yaşayış məntəqəsi sonralar “Yeni Şamaxı“adlandırıldı.
1735-ci ildə Gəncəni mühasirəyə alan Nadir xana rus qoşunları da yardım etdi.Martın 21-i Nadir xan rus səfiri Qolitsinlə Gəncə müqaviləsini bağladı.Rus qoşunları Bakını 2 həftəyə, Dərbəndi 2 aya tərk etməli idi.Tərəflər söz verirdilər ki,bir-birindən xəbərsiz Osmanlı ilə heç bir danışıq aparmayacaqlar.
1735-ci ilin iyununda Eçmiədzin yaxınlığındakı döyüşdə Nadir xanın başçılıq etdiyi Səfəvi ordusu Osmanlı üzərində qələbə qazandı.Nəticədə Osmanlı qoşunları Gəncə və Tiflisdən çəkildilər.Beləliklə,Səfəvilərin hakimiyyətinin son dövründə Azərbaycanın itirdiyi bütün torpaqlar Nadir xanın səriştəsi nəticəsində geri qaytarıldı.1736-cı ildə Osmanlı ilə əvvəlki sərhədlərin bərpası haqda Nadir xanın təklif etdiyi şərtlər Osmanlı sarayında qəbul olundu.
