Azərbaycanda Tarix Problemi

1828-ci ildə Rusiya və İran imperiyaları arasında imzalanan Türkmənçay müqaviləsinə əsasən Arazdan qüzeydəki Azərbaycan torpaqları Rusiyaya, Arazdan güneydəki torpaqlar isə  Qacar ( İran ) imperiyasına çatır. Bu dönəmdən etibarən Azərbaycanın hər iki tərəfi fərqli tarixi qalxınma yolu keçir. 1917-ci il fevral inqilabından sonra Azərbaycanda milli hərəkat daha da fəallaşmağa başlaylayır. 1918-ci il 28 may tarixində isə İslam və Türk aləmində ilk demokratik cumhuriyyət- Azərbaycan Cumhuriyyəti yaranır. Azərbaycan Cumhuriyyətini idarə edən 5 hökümət də Azərbaycan tarixini öyrənmək və təbliq etmək üçün çalışsa da, Rusiyanın yurdumuza yeni hücumu ilə Azərbaycan Cumhuriyyəti 27 aprel 1920-ci ildə işğal edilir. Beləliklə Azərbaycan tarixinin saxtlaşadırlma dövrü başlayır. SSRİ-də hakimiyyət başına gələn Stalinin Türk- Azərbaycan düşmənçiliyi  xüsusilə seçilirdi. Stalinin köməkçisi və silahdaşı olan Mikoyan da tariximizin saxtalaşdırması üçün böyük səy göstərirdi. Bir-birindən əsassız yeni fikirlər ortaya atılır və konsepsiyalar irəli sürülürdü. 1937-ci il repressiyasından sonra milli düşüncəli aydınarımızı aradan qaldıran Stalin höküməti tariximizi saxtalaşdırmaq üçün daha böyük qüvvə ilə çalışmağa başlayır. Saxtakarlığın  yeni inkişaf dönəmi isə  1970-ci illərdən başlayır. Lakin, Ziya Bünyadov, Süleyman Əliyarlı, Qiyasəddin Qeybullayev və s. digər milli düşüncəli tarixçilər saxtakarlığa qarşı müqavimətə başlayır. Firüdin Cəlilovun Urmu konsepsiyası isə  Ural- Altay konsepsiyasının əsassızlığını sübut etdi. 1991-ci yenidən müstəqillik qazanan Azərbaycanda tarix elmi müəyyən qədər inkişaf etsə də, hələ də bir çox problemlər var. Səfəvi, Elxanlı, Ağ Qoyunlu, Qara Qoyunlu və digər Azərbaycan dövlətlərinin tarixinin  dərindən öyrənilməməsi qonşu xalqlara tutarlı cavab verə bilməməyimizə səbəb olur. Nəzərə alsaq ki, bizə məlum olan qaynaqların bir çoxu rus və fars dillərindədir, ancaq, tarix ixtisası üzrə kadrlar hazırlayan üniversitetlərin dərs roqramlarında bu dillər əsaslı şəkildə, dərin tədris edilmir. Bu hal yetişdirilən tarixçi kadrların  çox az və ya tamamilə biliksiz olmasına səbəb olur. Bu isə gələcək nəsillərin də kor yetişdirilməsinə səbəb olacaq. Şah İsmayıl irsinə, Səfəvi dövlətinə sahib çıxan qonşu xalq isə Şah İsmayılla bağlı saysız kitablar, məqalələr yayınlayır və onu dünyada özününküləşdirib təbliq edir. Üniversitetlərdə hazırlanan tarixçilər düzgün yöndə yetişdirilməsə və məsuliyyətsiz yanaşma davam edərsə əlimizdə olan qalan nə varsa, onları da itirəcəyik.

TÜRKOLOGİYA ARAŞDIRMA MƏRKƏZİ
YAZAR: NAĞI NAĞIOĞLU